Dertien

Foto: Patrick Stewart

Vandaag is het dertien-zeven-dertien. Een mooie, bijna perfect symmetrische datum (de laatste dag van deze maand is natuurlijk nog mooier met 31-7-13). Vandaag is het ook de 70ste verjaardag van Patrick Stewart, een van mijn favoriete acteurs. Behalve dat hij een goede acteur is, is hij ook een activist tegen geweld. Als kind was hij getuige van huiselijk geweld en beschermde hij zijn moeder tegen zijn vaders vuist. Hij is zeer principieel in zijn opvattingen over geweld: het is nooit goed te praten en het is nooit , ook niet voor een klein deel, de schuld van de ontvangende partij. Geweld is een keuze, en als je die keuze maakt, ben je zelf de enige verantwoordelijke*. Wie ervan uitgaat dat het slachtoffer op de een of andere manier het geweld uitlokte of over zich afriep, zegt daarmee dat geweld soms best oké kan zijn. Geweld is nooit oké, helemaal nooit. Soms is het begrijpelijk, maar nooit oké.

Patrick Stewart is een uitzondering op de regel dat kinderen die opgroeien in een gewelddadige thuissituatie zelf ook gewelddadig worden. Het beschermende instinct dat hem ertoe bracht om zich als klein jongetje tussen die vuist en zijn moeder te stellen is kennelijk sterker gebleken dan de erfenis van geweld. Hij is een sterke man. Ook sterk is dat hij zich kwetsbaar durft op te stellen met zijn protestbord. Hij is de riddertitel waarmee de Engelse koningin hem vereerde meer dan waardig. Niet omdat hij probeert de wereld te redden, maar individuele slachtoffers van individueel geweld. Maar 'geweld de wereld uit' begint met 'geweld het huisgezin uit'. En een extra plekje heeft hij in mijn hart, omdat hij het niet heeft over ‘’zinloos geweld’’. Als er namelijk zinloos geweld zou zijn, impliceert dat dat er ook zinvol geweld zou zijn. En dat is er niet. Geweld lost uiteindelijk niets op, leidt alleen tot meer geweld en is dus per definitie en in en van zichzelf zinloos.

Geweldloosheid begint met geweldloos opvoeden. Geweldloos opvoeden omvat meer dan mensen geneigd zijn te denken. Het omvat meer dan alleen het achterwege laten van aframmelingen. Een pak voor de broek, een draai om de oren, een tik op de vingers, zijn allemaal vormen van fysiek geweld, die nog steeds door vrij veel ouders en opvoedexperts worden gebruikt. Met mate, bewust en in liefde. Laat me je uit de droom halen. Een weloverwogen dreun (van welke soort ook) is en blijft een dreun en is naar mijn smaak nog veel erger dan een klap in boosheid. Een klap in boosheid, leert een kind dat zijn ouders ook maar mensen zijn en hun dag niet kunnen hebben. Ik praat het niet goed, maar het is iets dat de beste kan overkomen. Heel veel welgemeende excuses en liefde kunnen het enigszins goedmaken. Kan de oorzaak bij degene die sloeg leggen: *Ik* was driftig, verloor mijn geduld, lette niet goed op, was erg dom. En in het vervolg doe je nog beter je best om wel op een structurele manier te reageren of even weg te gaan. Als je net als ik gezegend bent met een kort lontje kan dat een hele opgave zijn.

Een kalm en ‘’met liefde’’ gegeven klap is veel ernstiger. Dat leert een kind een paar dingen. 

1. Liefde gaat gepaard met pijn. Dat is een ziekelijke gedachte. 

2: De liefde van je ouders voor jou moet je verdienen, die is niet onconditioneel. 

3. Als je klappen krijgt (pijn gedaan wordt, aangevallen wordt, …) heb je dat aan je zelf te danken, over jezelf afgeroepen, zelf uitgelokt. 

4. In conflictsituaties kan de fysiek sterkere door middel van pijn of vernedering zijn zin doordrijven. Dit is een legitieme methode als die door ouders wordt voorgeleefd, want wat ouders doen is per definitie goed.
Gecontroleerd slaan, de pedagogische tik, leert een kind dus dat geweld een oplossing voor conflict of andere problemen kan zijn.

Maar geweldloos opvoeden gaat verder. Emotionele blackmail (straf en beloning) is ook geweld. Het laat geen fysieke sporen na, maar des te sterkere emotionele en psychische. Het is ook oneindig veel moeilijker om te beheersen. Uiteindelijk is het ook de enige manier die geweld kan terugdringen. Uit het gezin, uit de straat, de stad, de wereld. Eén gezin tegelijk.
Moeders die borstvoeding geven, krijgen hulp van hun hormonen hierbij. Hoe meer, hoe vaker, hoe langer moeder en kind in nauw contact met elkaar zijn, hoe meer die hormonen werken en hoe makkelijker moederschap kan vallen. Het is geen garantie, maar garanties kunnen nooit worden gegeven. Er spelen te veel factoren mee. Soms gaat het gruwelijk fout, zoals bij die Chinese moeder die haar kind met een schaar te lijf ging omdat hij beet tijdens het drinken aan de borst.  Ik kan niet anders dan me telkens opnieuw afvragen wat die moeder heeft moeten doormaken in haar leven om tot zo’n daad te komen.

 *) “Our house was small, and when you grow up with domestic violence in a confined space you learn to gauge, very precisely, the temperature of situations. I knew exactly when the shouting was done and a hand was about to be raised – I also knew exactly when to insert a small body between the fist and her face, a skill no child should ever have to learn. Curiously, I never felt fear for myself and he never struck me, an odd moral imposition that would not allow him to strike a child. The situation was barely tolerable: I witnessed terrible things, which I knew were wrong, but there was nowhere to go for help. Worse, there were those who condoned the abuse. I heard police or ambulancemen, standing in our house, say, “She must have provoked him,” or, “Mrs Stewart, it takes two to make a fight.” They had no idea. The truth is my mother did nothing to deserve the violence she endured. She did not provoke my father, and even if she had, violence is an unacceptable way of dealing with conflict. Violence is a choice a man makes and he alone is responsible for it.”