Appelflap

Bijna even traditioneel in Nederland met Oud&Nieuw als de oliebol is de appelflap.  Even vreemd en verwarrend ook.  In de Nederlandse taal en keuken kan een appelflap een in de oven gebakken bladerdeeg gebakje zijn, gevuld met appel, of het kan een gefrituurd gebak met appel met de keukencorrecte naam appelbeignet zijn. Dat laatste kan dan met een korstdeeg zijn of met een beignetbeslag. Het zijn beide gebaksoorten die in grote variatie over de hele wereld voorkomen. De bladerdeeg appelflap heet in het Engels Turnover en dat kan dan slaan op eenzelfde bladerdeeggebak met een zoete fruitvulling, maar ook op hartig gebak van bladerdeeg of korst- of brooddeeg en kan dan ovengebakken zijn, in de pan gebakken of gefrituurd. Hoewel het verkeerde soort gebak is de appelflap die in het Engels Turnover heet natuurlijk veel toepasselijker dan de traditionele appelbeignet. Turnover heeft in doorsnee iets te maken met hoe snel iets verdwijnt of verwerkt wordt. En hoe snel zijn de dagen van dit jaar voorbijgegaan. Zo’n jaar is weg voor je het weet, net als een appelflap.

Terugkijkend realiseren veel ouders zich dat dat ook geldt voor de babytijd van hun kinderen. Als je er middenin zit lijkt het nooit over te gaan, zoals een eindeloos toeschijnende zomervakantie voor een kind. Dat eeuwige willen drinken, die alsmaar onderbroken nachten, die eindeloze stromen derrie uit elke opening, … het houdt maar niet op – als je er middenin zit. Mijn tip voor ouders van jonge kinderen: denk ‘’Appelflap, ’t is maar en fase’’. Eens, en uiteindelijk meestal sneller dan je denkt, gaat het over en kun je je maar moeilijk meer voorstellen hoe het precies was. Zodat je bij een volgend kind in dezelfde fase, min eer verbaasd, denkt ‘’o, ja, dat was het dus.’’

Sommige dingen gaan niet vanzelf over en zijn niet te wijten aan een fase, maar aan een variatie op normaal die niet helemaal goed werkt. Ik denk daarbij aan andere flapjes dan appelflapjes, namelijk de flapjes extra weefsel in de mond, de frenula. Tongen, lippen en andere lichaamsdelen zitten met een stukje bindweefsel of huid vast aan een ander stukje lichaam. Dat is meestal nodig om te voorkomen dat je stikt in je eigen tong, of dat je lip wegwaait als je tegen de wind in rent. Maar als die riempjes te kort zijn, of te ver doorlopen wordt de normale functie van de tong of de lip belemmerd en kan een baby niet goed drinken, kan hij moeilijker leren spreken en later problemen hebben met ijsjes likken en andere aangename tong-bezigheden. Te strakke of krappe of dikke tong- en lipriempjes kunnen ook ongewenste ontwikkeling van de kaak en het gebit veroorzaken en geven een verhoogd cariës risico.

Gelukkig kun je er wel wat aan doen en dan blijkt het achteraf toch maar een voorbijgaande fase geweest te zijn. Een enkele keer lijken deze weefselstukjes vanzelf te rekken tot een meer functionele vorm en maat. Bij bindweefsel frenula lukt dat niet zo goed, want bindweefsel is een van de minder rekbare weefsels in het lichaam. Soms gaan lipriempjes vanzelf weg  wanneer het kindje groter wordt en bij het leren lopen, rennen, klauteren en fietsen op zijn gezicht valt. Maar dat is toch niet iets wat je zou willen stimuleren. Gelukkig is het doorsnijden of knippen van een frenulum bij een jong kind een relatief lichte ingreep, met weinig bloed of pijn. Het pijn niveau is vergelijkbaar met het schieten van gaatjes in de oorlel.

Informatie over tong- en lipriempjes bij Kenniscentrum Borstvoeding (borstvoeding.com):
Het knippen van tongriempjes
Het knippen van lipriempjes

Oliebol

Bijschrift toevoegen

Zo in de laatste paar dagen van een jaar vliegen de oliebollenrecepten je rond de oren. Die van mij vind je in een apart blog. Wel vulling-geen vulling, traditioneel-met een moderne draai, verantwoord vet-frituurvet; de variaties en inzichten zijn eindeloos. De een vindt doorgaan met een familietraditie belangrijk, de ander zoekt wat nieuws en weer een ander wil een minder ongezonde variant. Oudjaarsviering: het leven in een notendop.
Oliebol kan ook worden gebruikt als een ietwat liefkozend scheldwoordje: ‘’Wat ben je toch een oliebol’’, gelijkend op (toen nog) Prinses Maxima’s ‘’Een béétje dom’’. Ook dat soort oliebollen komt naar het mij toeschijnt in verhoogde frequentie langs in deze afsluitende dagen van het jaar. Ik lijd er zelf ook wel eens aan, aan dat oliebollensyndroom. Alsof ik met mijn gedachten elders ben en niet zo goed oplet wat ik waar en op welke manier zeg. Ik blijk ook niet de enige te zijn, want een gewaardeerde collega vroeg mij in en persoonlijk bericht om wat virtuele steun bij haar pogingen zich te beheersen en tactvol te zijn in een bepaalde discussie.
Er loopt dan ook al weer een aardig rijtje al dan niet verhitte discussies op de diverse borstvoeding pagina’s en groepen o Facebook. Meest in het oog lopend zijn die over tong- en lipriempjes en over alcohol. Over beide heb ik al meermaals geschreven (leeslijst tongriem, lipriem, alcohol), dus daar ga ik niet nog een keer op in. Ik voel me nogal een oliebol als ik telkens opnieuw mijn verhaal moet doen. Waar ik wel op in wil gaan is individualiteit.
Neem nu een schaal met oliebollen. Op het eerste gezicht een verzameling vrij identieke bruine ballen met vetglans en suiker. Bij nadere inspectie zijn er geen twee gelijk. Ze hebben allemaal andere uitsteeksels en kleurschakeringen. De vorm is bij elke bol net weer even anders. Oliebollen lijken eenvormig maar zijn bij nadere beschouwing nogal individualisten. Mensen zijn nog meer verschillend van elkaar dan oliebollen, zowel in- als uitwendig, in voorkomen en gedrag, in groei en in metabolisme. Logisch dat de manier waarop lichamen omgaan met wat er binnen komt verschilt en dat wat bij de één een ondergeschikte variatie is, bij een ander tot significante problemen kan leiden.
Daarom is een individuele aanpak zo belangrijk en daarom kunnen éénregelvoorschriften (‘’doe nooit dit’’ en ‘’doe altijd dat’’) en nauwgezet gevolgde protocollen tot problemen leiden. ‘’Drink nooit alcohol tijdens zwangerschap en borstvoedingperiode’’ is zo’n éénregelvoorschrift. Het is te krap en te eng en maakt het leven voor een wordende en beginnende moeder onnodig moeilijk. Tijdens de zwangerschap is het een goede regel, hoewel er in de hoek van onderzoekers langzaam geluiden komen dat het ook daar niet zo heel erg vastligt en dat de veilige ondergrens wel bestaat, maar nog niet gevonden is.
Tijdens de borstvoeding periode is het ronduit een slecht advies. Om te beginnen is het een onnodig strak advies, dat er bij sommige moeders voor kan zorgen dat ze dat hele idee borstvoeding maar aan de kant schuiven. Geen borstvoeding krijgen is voor een kind veel en veel ongezonder dan nu en dan moedermelk met een ieniemiene tikje. Maar zelfs dat ieniemienie tikje is niet nodig als moeder een paar regels in acht neemt. Kort door de bocht betekent dat dat zij alcohol kan drinken, zolang zij per standaardglas 2-3 uur wacht met aanleggen. Als daardoor voedingen moeten worden overgeslagen worden deze gekolfd en weggegooid. Het alcoholpromillage in moedermelk daalt niet sneller door het kolven, het kolven doe je om stuwing en borstontstekingen te voorkomen.
Maar dan komt de persoonlijke aanpassing: als je nu eens een keertje dat wijntje drinkt en je kind komt onverhoopt eerder voor een voeding, dan kun je *voor die ene keer* gerust de wachttijd overslaan en je kind voeden. De hoeveelheid alcohol in moedermelk na een enkel glas is zo laag dat een kind daar niets van zal krijgen. Grotere consumpties en vooral regelmatige consumpties is dan weer een ander verhaal. Dat kan die heel jonge lever nog niet verwerken. Als je echt elke dag je borrel nodig hebt – be my guest, maar houd je dan wel aan die wachtregel. Drink na een voeding waarvan je weet dat je kind dan een poosje slaapt.
De individualiteit bij tong- en lipriempjes moet even wachten, dat is voor een andere keer.

Kindertaal

Colin Firth als King George VI, koning tegen wil en dank met een spraakprobleem, in  The King's Speech (2010), met Helena Bonham Carter als Queen Elizabeth  en Geoffrey Rush als Lionel Logue

Vandaag een gastcolumn geschreven door Marjolein van Damme.

Begin jaren '60, ik zal een jaar of 2 geweest zijn. Mijn moeder nam mij mee voor een controle naar de kinderarts. ''Doet je buikje au?'', schijnt de goede man op een gegeven moment aan mij gevraagd te hebben. Ik zweeg en keek in opperste onzekerheid mijn moeder aan, want ik had geen idee wat hij van mij weten wilde. Gelukkig wist mijn moeder de bijbehorende ondertiteling te leveren: ''De dokter bedoelt of je buikpijn hebt''. Waarop ik opgelucht kon antwoorden dat ik daar geen last van had.

 

Niets zo fascinerend als een klein mensje, dat allerlei dingen leert. Taal bijvoorbeeld, niet direct het gemakkelijkste dat het kleintje onder de knie moet krijgen. Logisch dat dit leerproces gepaard gaat met kromspraak en kindertaal. Maar in hoeverre moeten volwassenen hierin meegaan? Helemaal niet, wat mij betreft. Een baby of peuter hoort volwassenen om zich heen talloze klanken voortbrengen. Door vaak dezelfde klanken te horen in vergelijkbare omstandigheden, beginnen woorden voor het kind een bepaalde betekenis te krijgen. Als mama zegt: ''Truitje aan'' of ''Sokjes aan'' weet je al snel dat je ergens ingefrommeld zult worden. Of je geacht wordt je voetjes uit te steken of je hoofd door een nauwe opening te wurmen zul je waarschijnlijk nog niet meteen onderscheiden, maar kinderen begrijpen al snel heel veel. De volgende stap is dan proberen deze woorden zelf ook verstaanbaar uit te spreken. Dit in de hoop dat papa en mama dan ook begrijpen wat je bedoelt en je dus echt kunt meepraten. Maar om iets goed te kunnen nadoen is wel heel belangrijk dat het consequent goed wordt voorgedaan. En als het nazeggen nog niet goed lukt, wil dat niet zeggen dat je de betekenis ook nog niet begrijpt.

 

Natuurlijk mag je een beginnend pratertje helpen, door moeilijke woorden te omzeilen. Als moeder vraagt: ''Zal mama je helpen?'' in plaats van ''Zal ik je helpen?'' is dat prima, want wie mama is, is duidelijk en wie 'ik' is, hangt er maar net van af wie het zegt. Het taalgebruik van de volwassene wordt aangepast, maar blijft wel correct. Het kind mag gerust fouten maken, maar de volwassene moet het goede voorbeeld blijven geven

Een veelgebruikte oefening om een kind aan het praten te krijgen is het aanleren van dierengeluiden. ''Wat zegt de hond?'' ''Woef''. In eerste instantie is dit voor het kind nog een rijtje opeenvolgende klanken zonder betekenis, net als iene miene mutte. Na iene komt miene, op hond volgt woef en na poes hoor je miauw te zeggen. Pas als het kind ook tijdens een wandelingetje wel eens het woord hond hoort, bij het passeren van een viervoeter aan een riem, gaat hij combineren dat het woord hond wel eens met zo'n dier te maken zou kunnen hebben. Om te checken of zijn veronderstelling juist is, vraagt hij: ''Woef?'' want dat woord heeft hij bij het spelletje leren zeggen, hond nog niet. Een fijne reactie van papa of mama zou nu zijn: ''Ja, goed zo, dat is een hond en die zegt woef''. Helaas reageren volwassenen vaak met: ''Ja, dat is een woef''. Verwarrend voor het kind, dat net door dacht te hebben hoe het zit, want nu ineens krijgt het de boodschap dat het dier een woef heet. Maar wat had het woord hond er dan mee te maken? En dan nog wat later moet het weer omschakelen en alsnog leren dat het dier toch een hond heet en geen woef.

Sommige ouders gaan zelfs nog een stap verder in het verwarren van hun kroost. Niet slechts de kromspraak van hun kinderen napraten, maar zelf kindertaal gaan gebruiken, terwijl peuterlief het goede voorbeeld gegeven heeft. Afgelopen week kwam ik op een parkeerterrein een moeder tegen met een kind van een jaar of 3 aan de hand. Het jochie keek speurend rond en riep ineens enthousiast: ''Kijk, daar is jouw auto!'' Waarop de zeer volwassen reactie volgde: ''Ja, daar is de mama-auto''. Helaas, goed voorbeeld doet niet altijd goed volgen ...

Undercover

Foto: Matt Damon als Mark Whitacre is in The Informant! (2009) een FBI informant die denkt dat hij een echte undercoveragent is.

Deze dagen ben ik hier eigenlijk een beetje undercover. Eigenlijk ben ik er namelijk niet. Ik had vakantie, weet je wel. De winkel en de praktijk zijn dicht en ik ben niet bereikbaar voor telefoontjes en email. Achter de schermen en in mijn vermomming als vakantievierder ben ik wel degelijk druk bezig met de afronding van het oude en de opstart van het nieuwe jaar. En ik moet nog een paar cadeautjes opsturen voor de winnaars van de 1000-jubileum prijsvraag. Ik gooi dus een virtueel doekje over mijn hoofd en hoop dat niemand mij opmerkt. Af en toe kijk ik er even onderuit, zoals nu, om u, lieve lezer, een berichtje te sturen. Maar eigenlijk ben ik er dus niet.

Zo’n doekje is uiteraard zinloos, zeker wanneer ik er zo de nadruk op leg. Dat is ook altijd precies wat ik denk als ik weer zo’n ding zie waarvan het de bedoeling is dat een voedende moeder het over het hoofd van haar aan haar borst drinkende kind werpt. Vaak bedrukt met allerlei opvallende prints, soms met een baleinen frame erin om een luchtgat, excuseer: kijkgat open te laten, heeft het op mij ongeveer dezelfde uitwerking als een grote neonpijl boven moeder en kind. Hier gebeurt iets heel spannends, want het wordt verborgen. Dingen die worden verborgen oefenen een onweerstaanbare nieuwsgierigheid uit op de meeste mensen.

Over het algemeen bevordert zo bedekt voeden niet eens de tolerantie aangaande borstvoeding op openbare plaatsen. Het bevestigt namelijk alleen het idee dat borstvoeding iets is dat verborgen hoort te worden. Dat, als je dan al zo nodig dát moet gaan zitten doen in beschaafd gezelschap, je je dan tenminste onder een schaamlap moet verbergen. Zoals je een servet voor je gezicht houdt als je iets tussen je tanden uit moet peuteren. Wat mensen op borstvoeding tegen hebben is niet zo zeer het zien van een stukje blote borst, zelfs niet van het zien van een tepel. Die zie je namelijk zonder dat je er om vraagt en meestal zonder dat je er commentaar op geeft meermaals per dag. Televisie, internet, krant, tijdschrift, billboards, noem het maar op: overal zijn delen van borsten en gehele blote borsten te zien, te pas en vooral te onpas.

Nee, het is het feit dat er aan die borst een kind vastzit. Dat die tepel in de mond van een kind zit. Niet dat je die tepel ziet zitten in die mond, welnee, meestal zie je helemaal niets, behalve een stukje wanghuid en een stukje borsthuid. Het is het wéten dat die tepel in die mond zit en de dirty mind die daar een seksuele actie van maakt. Zo’n schaamlap over het geheel heen is als de sluiers en veren van een exotische danseres. Daar zit iets spannends onder. Dat is iets waar je dirty little secrets bij verwacht of bedenkt. De vuiligheid ligt volledig en totaal bij de aanschouwer.

Ik wens moeders een 2014 waarin zij niet undercover hoeven te gaan of het gevoel hebben te moeten gaan. Ik wens moeders een jaar waarin de mensen die vieze dingen denken als zij haar met haar kind aan de borst zien, beschaamd de ogen afwenden en een virtuele doek over hun eigen hoofd gooien. Een jaar waarin zij vriendelijk worden toegeknikt door hen die alleen zien wat er te zien is: een kind bij zijn moeder.

Dinsdagdwaasheid

Foto: In The Nightmare Before Christmas (1993) van Tim Burton proberen Halloween figuren een kerstfeest te organiseren. Pre-kerststress alom.

Ik zit hier met nog wat dikke ogen van de slaap achter mijn computer, klaar om de laatste losse eindjes voor mijn winterverlof af te binden. Dwaasheid om dat allemaal op die laatste dag aan te laten komen, maar ja, andere dingen moesten eerst af. Uitkijkend over de parkeerplaats tussen mijn huis en het winkelcentrum zie ik al voor half negen de klanten voor dat winkelcentrum binnenstromen. Ze proberen allemaal de drukte voor te zijn om op deze laatste dag nog snel alles in huis te halen voor de feestelijkheden. Stress alom dus. Stress is een verkeerde status om een vakantie mee te beginnen. Volgens deskundigen is het gezonder om al een paar dagen voor de vakantie te beginnen met je werkzaamheden rustig te laten uitrollen. Je hebt dan veel meer profijt van je zo broodnodige vakantie. Ik probeer me dus niet meer druk te maken over wat er allemaal eigenlijk nog moet –o, ik moet er ook nog aan denken dat kaartje af te maken- en de hele boel maar te laten vallen waar het valt -heb ik nou aan die winkel update gedacht?-. Vanaf 12 uur vanmiddag ben ik dicht tot en met Nieuwjaarsdag –automatische vakantiemelder email?- en in die tijd verschijnt ook maar nu en dan een berichtje op deze pagina’s.

Mijn vakantie zal niet helemaal worden gewijd aan uitrusten, maar aan de voorbereidingen voor veranderingen in het nieuwe jaar. Wat gaat er zoal veranderen? Allereerst dit blog. Het gaat verhuizen naar een ander aanbieder. Het gaat er dus anders uitzien, de link wordt anders en de opzet wordt een beetje anders. Dan de winkel. Nieuwe producten, sommige producten gaan eruit en de prijzen worden ietsjes hoger. Daartegenover staat dat de verzendkosten gaan vervallen. De prijs die achter een artikel staat is dus precies wat je gaat betalen, daar komt niets meer bij. De winkelformule blijft hetzelfde: zo basic mogelijk en alleen producten rondom borstvoeding en baby’s die elders niet of moeilijk verkrijgbaar zijn. Is er iets dat je heel graag in het assortiment zou zien? Laat het weten, misschien is het wel wat. Bedenk dat flessen en spenen het niet gaan worden.

Met stress de vakantie en de feestdagen ingaan is ook voor ouders met jonge kinderen geen geweldig idee. Bedenk van te voren wat werkelijk belangrijk is voor fijne feestdagen, wat zijn je prioriteiten? Wat mij betreft gaan mensen altijd voor dingen. Kleine mensen gaan voor grote mensen. Ook niet onbelangrijk: alles wat een verplichting is maakt feestdagen niet noodzakelijkerwijs feestelijker. Doe vooral waar je zelf en je kinderen je goed bij voelen, waar je gelukkig van wordt. Een zes gangen hoog-culinair kerstdiner is geweldig natuurlijk, maar het bereiden daarvan laat zich wellicht moeilijk op een feestelijke manier combineren met de noden van een paar kleine kinderen. Je zou de eerste niet zijn die na de feestdagen met een borstontsteking zit of dip in de melkproductie heeft omdat er af en toe geen tijd was om te voeden. Is dat het waard? Opzitten en pootjes geven bij familie omdat dat zo hoort tijdens de feestdagen is ook niet iets waar je vrolijk van wordt of liefdevolle gevoelens van vrede op aarde bij krijgt. Dat welbehagen in alle mensen kan dan ver te zoeken zijn. Voor de borstvoeding is al die stress ook niet bevorderlijk en na de feestdagen zit je dan met de scherven van je verwachtingen en een kind waar geen land mee te bezeilen valt.

Ik wens iedereen feestelijke feestdagen, met veel liefde en zonder stress en een goede start in het nieuwe jaar.

Maandagmodel

Foto: Kristen Stewart als Bella Swan en  Robert Pattinson als Edward Cullen in  Twilight (2008): Bella's rode truck ziet er niet uit, maar is niet bepaald een maandagmodel.

Wie afgaat op wat er besproken wordt op (in? bij?) de sociale media zou makkelijk het idee kunnen krijgen dat kinderen afgeleverd worden in een belabberde staat. Alsof het allemaal maandagmodellen zijn. Het soort mankementen waarmee ze lijken te worden afgeleverd verandert door de tijden heen. Was het tot voor een paar jaar vooral te vinden in het allergische spectrum, nu lijkt het vooral te mankeren aan de functie van de maag. Kinderen blijken tegenwoordig allemaal reflux te hebben. Vroeger was reflux nogal een heftige aandoening die gelukkig niet zo vaak voorkwam. Echte reflux is een afwijking in de anatomie of functie van de maag en haar afsluitingen waardoor de maaginhoud, vaak met geweld, terug naar buiten wordt geperst. Wanneer dat vaak gebeurt zal het zuur uit de maag de slokdarm aantasten, waardoor daar chronische ontstekingen ontstaan en zelfs vergroeiingen kunnen optreden door de vorming van extra weefsel. In de tijd dat reflux nog zo werd gedefinieerd spuugden kindje meer of minder. Maar dat werd normaal gevonden. Zo normaal dat een babyuitzet standaard was voorzien van een stapeltje *spuug*doekjes.

Nu zou het op zich nog niet zo’n probleem zijn om spugen reflux te noemen als het niet zou leiden tot onnodig medicijngebruik en het over het hoofd zien van de werkelijke oorzaken als het meer is dan ‘’gewoon’’ spugen. Als een moeder naar de dokter gaat met de klacht dat haar baby zoveel spuugt wordt er vrijwel nooit echt onderzoek gedaan naar reflux. Dat is ergens wel begrijpelijk want die onderzoeken zijn nogal belastend, dat doe je niet zomaar.  Maar in plaats van te kijken naar het kind, door te vragen waar dat veel spugen dan uit bestaat, hoe dat eruit ziet en wat eventueel bijkomende factoren kunnen zijn, wordt direct naar medicatie gegrepen. Die medicatie bestaat uit middelen die de maaginhoud dikker maken, middelen die de zuurgraad verminderen en middelende die de maagpassage versnellen.

Het indikken van de voeding gaat het spugen niet echt tegen, maar maakt het wel moeilijker. Daarbij komt dat het vaak zorgt voor obstipatie en dus extra ongemak in de buik, maar dan op een andere plaats. Het minder zuur maken van de maaginhoud vermindert inderdaad het branden van de slokdarm, maar zorgt ook voor verminderde functie van de maag, waardoor het voedsel in de maag niet voldoende wordt verteerd en de darmen het zwaarder krijgen. Sommige voedingsstoffen moeten al in de maag worden afgebroken en opgenomen en dat lukt mogelijk niet als de vertering niet optimaal is door een te lage zuurgraad. Hetzelfde geldt voor het versnellen van de maagpassage. Inderdaad kan voedsel dat niet meer in de maag is ook niet meer omhoog komen, maar het is heel goed mogelijk dat het de maag al is uitgewerkt voor het goed en wel verteerd is. Het instituut voor verantwoord medicijngebruik* waarschuwt niet voor niets artsen terughoudend te zijn bij het voorschrijven van medicatie bij refluxklachten bij zuigelingen.

Meestal zal spugen bij zuigelingen een kwestie zijn van meer voeding erin dan de maag comfortabel kan verwerken of te snel na het drinken van houding veranderen. Sinds het advies om kinderen altijd plat op de rug te leggen om te slapen wordt er ook wel meer gespuugd, maar dat is allemaal redelijk onschuldig. Minder grote voedingen dichter bij elkaar, meer rechtop voeden en langer na de voeding rechtop houden zal het merendeel van dat soort spugen sterk laten verminderen. Maar spugen kan ook een symptoom zijn dat bij andere dingen hoort. Kinderen met een sterk allergische aanleg kunnen als eerste symptoom spugen hebben, vaak in combinatie met andere vormen van buikklachten en mogelijk eczeem, vaak verkouden en hoorbaar ademhalen. Het spugen bij allergie kan worden veroorzaakt door het meeslikken van lucht. Om de kriebel aan het gehemelte (een veel gezien symptoom bij allergie) te verminderen duwt het kind de tong tegen het gehemelte, waardoor het vacuüm gelost wordt.

Reflux kan ook een symptoom of bijwerking zijn van variaties in de orale anatomie, zoals een hoog gehemelte, te korte tong- en lipriempjes. Deze variaties zorgen ervoor dat een kind niet goed kan drinken, geen goed vacuüm kan maken en vasthouden, en daardoor bijvoorbeeld veel lucht mee inslikt. Geboortetrauma’s, waarbij in de kaak-hals-schoudergordel iets kan zijn verschoven of afgekneld tijdens de zwangerschap of de geboorte, veranderen iets in de anatomie en de functie van dat deel van het lichaam. Daardoor kan het kind mogelijk de mond niet goed opendoen, zijn hoofd niet goed draaien of in een bepaalde houding houden of het drinken doet hem zeer. Het drinken wordt daardoor rommelig, er wordt lucht mee geslikt of het slikken op zich lukt niet zo goed. vaak duurt het even voor dit soort klachten zijn opgebouwd. vaak wordt dan de link met de zware geboorte niet meer gelegd.

*) Instituut voor verantwoord medicijngebruik: Minder medicijnen bij refluxklachten baby's

Sprong

Foto: Jamie Bell als Griffin en Hayden Christensen als David Rice springen van werelddeel naar werelddeel of van de ene kant van een muur naar de andere in een fractie van een seconde in chaotische werkelijkheid van  Jumper (2008)

Opgroeien lijkt een springerig gedoe te zijn. Kinderen blijken vanaf hun geboorte om de haverklap te springen. Volgens het populaire ‘’Oei, ik groei’’-principe verloopt de ontwikkeling van kinderen in de eerste twee jaren met horten en stoten. Ze springen van de ene verandering naar de andere, zeg maar. Kennelijk is er in de bouwplannen van een mens een kereltje ingebouwd die op redelijk vaststaande tijden naar het kind roept ‘’Spring!’’ en in plaats dat dat kind dat netjes vraagt ‘’Hoe hoog?’’ gaat hij een beetje moeilijk zitten doen en heeft hij daar helemaal geen zin in. Uiteindelijk springt hij dan toch en dan is het afwachtten tot het volgende commando op de daarvoor geldende tijd. Er schijnen in die eerste anderhalf jaar wel tien van die sprongen voor te komen. Met een week of drie chagrijn in de aanloop naar elke sprong kan je als ouders je lol op met zo’n dertig weken een kind dat uit zijn doen is.

Punt is dat de schrijvers van dit concept niet helemaal ongelijk hebben. De ontwikkeling van een kind verloopt niet gladjes, maar gaat hakkelend, met horten en stoten, hollen en stilstaan, vallen en opstaan. En er zijn inderdaad patronen te onderscheiden in de manier waarop de verschillende ontwikkelingen onderling geordend zijn. Er is zelfs een zekere wetmatigheid te onderscheiden. Over het algemeen gaat de ontwikkeling van grof naar fijn, van boven naar beneden, van binnen naar buiten. Eerst armbewegingen, dan handbewegingen en dan vingergepriegel. Eerst het hoofd, dan de buitenste en onderste uiteindjes. Eerst de inwendige organen, dan de verfijning van de buitenkant. Maar de overlap is groot. Terwijl de longen uitrijpen is de huid ook al aangelegd en klaar. Terwijl de lever de laatste specificaties regelt, zijn de vingernagels al perfect en toe aan de eerste knipbeurt. Terwijl het lichaam nog aan het nadenken is over zelfstandig aan de wandel gaan, kunnen de gezichtspieren al tientallen fijn aangestuurde functies uitoefenen.

In die eerste anderhalf jaar gebeurt er inderdaad heel veel in een kind, zowel lichamelijk als geestelijk en psycho-emotioneel. Zoveel in feite, dat je eerder kunt spreken van een stroomversnelling met hier en daar een rustig stukje dan van rust met hier en daar een sprongetje. Van een pasgeborene die zich alleen reflexmatig kan bewegen tot een peuter die in de gordijnen klimt in 18 maanden. Van een bundeltje waar enkel dierlijke geluidjes uitkomen tot een peuter die je, in al dan niet verstaanbare taal, de oren van het hoofd kletst in 18 maanden. Van een engelachtig wezentje zonder bewustzijn tot een gedecideerd ‘’Nee, wil niet!’’ verklarende peuter in eveneens 18 maanden. En dat allemaal tegelijk en nog wel meer.

Het zou eigenlijk best wel handig zijn als al die ontwikkelingen zo voorspelbaar op een bepaald moment zouden plaatsvinden. Je kan dat dan op de kalender aantekenen en er in je agenda planning rekening mee kunnen houden. ‘’Twee januari? Nou, nee, dan liever niet want dan gaat Junior waarschijnlijk voor het eerst staan. Zou de vijfde jou uitkomen? Dan heb ik nog net even tijd voor Junior’s eerste stapjes langs de bank.’’ Maar nee, zo makkelijk kom je er als ouders niet vanaf. Naar alle waarschijnlijkheid doet jouw Junior dat allemaal een maand eerder of twee maanden later, of omgekeerd, of nog anders. Neem nu die eerste stapjes. Sommige kinderen beginnen daarmee als ze nog maar een maand of tien zijn, anderen wachten liever af tot ze zeker weten dat ze niet meer vallen en gaan pas met een maand of 18 daarmee aan de gang.

De persoonlijkheidsontwikkeling verloopt net zo onvoorspelbaar. Er zijn wel een paar grote lijnen te onderscheiden in de bewustzijnsontwikkeling. Zo zie je een eerste ontwaken ergens rond de zes weken als de blik net iets helderder wordt. Maar rond de drie manden is er een echt wakker worden van het bewustzijn. Dat uit zich in interesse in de omgeving en sociale interactie. Veel handelingen gebeuren dan niet meer reflexmatig maar vanuit meer of minder bewuste bedachte actie. Bij borstvoeding uit zich dat bijvoorbeeld in een andere drinktechniek, korte voedingen en veel afgeleid zijn. Maar ook in het onderbreken van het drinken om zijn moeder stralend toe te lachen. Drie à vier maanden is ook de tijd die het kind nodig heeft om zijn geboortegewicht te verdubbelen.

Een volgende belangrijk stap komt dan ergens in het midden van het tweede halve levensjaar, zo rond de negen maanden. Het kind wordt zich dan bewust van het feit dat hij en zijn moeder twee entiteiten zijn. De eenkennigheid slaat toe en de nachten worden beangstigender. Deze fase gaat gepaard met allerlei veranderingen op lichamelijk gebied, zoals gaan zitten en staan, andere mondmotoriek, anderen spijsverteringsmogelijkheden en tanden krijgen. De ‘’sprongen’’ hier kunnen voor de toeschouwende ouder het karakter lijken te hebben van de paniekerige achtervolgingen in de film Jumper (illustratie). En dan zijn er ook kinderen die hier schijnbaar moeiteloos doorheen laveren en er nauwelijks erg in lijken te hebben. De energie die nodig is voor al die ontwikkelingen komt vrij voor gebruik, omdat er minder nodig is voor groei. Tegen de eerste verjaardag weegt het kind tweeënhalf tot drie keer wat hij bij zijn geboorte woog.

Dan is het op het bewustzijnsvlak eventjes rustig terwijl de lichamelijke ontwikkelingen voorrang hebben: leren kruipen, lopen, rennen en klimmen. Rond de anderhalf jaar komt de grootste verandering: de ontdekking van het Ik. Het kind ontdekt dat hij zelf een aparte entiteit is met een heel eigen persoonlijk voornaamwoord. Ik. Ik ben. Ik wil. Ik kan. Ik wil niet. Nu kan het kind zich ook bewust worden van de effecten die zijn acties hebben en dus bewust plannen iets te doen om een gewenst effect te bereiken. Maar natuurlijk gebeurt dit niet op één vastgesteld tijdstip. Het is een proces dat ergens rond deze tijd begint en met stukjes en beetjes  gevormd wordt. Net als al die processen. Het ontdekken van het ik en de wil is geweldig en kan geweldig verwarrend zijn. Tijd om ook weer de troost en veiligheid van de moederborst te zoeken. Vaak, kort, snel, of soms juist weer lang en knuffelig zoals een baby. Met alle branie en zelfoverschatting die hoort bij de ontdekking van het eigen Ik is bevestiging nodig van de altijd aanwezige en onvoorwaardelijke liefde en acceptatievan de moeder. Borstvoeding gaat allang niet meer voornamelijk over eten, maar de voedingswaarde is mooi meegenomen voor een peuter die geen tijd heeft voor uitgebreide maaltijden. Borstvoeding is nu vooral de accuoplader, de haven en de safe room.

Ach, en die sprongetjes? Die zijn er zoveel dat je vast wel voor elk dagje met een minder humeur, meer huilen en meer pijntjes een sprongetje bij de hand hebt, dat komt, of net was, om dat te verklaren. Of je kind heeft gewoon zijn dag niet, net zoals je het zelf wel eens niet hebt. Of je komt er tegen vijven achter dat je vergeten bent wat eten er in te stoppen en hij heeft gewoon even een laag bloedsuikerspiegelmomentje.

Plooij F, Plooij FX: Oei, ik groei! Met illustraties door Jan Jutte
ISBN 9789021543840<http://www.bol.com/nl/p/oei-ik-groei/1001004002051695/> Lees vooral ook de commentaren!

Tijd

Foto: Daniel Radcliffe als Harry Potter  en Emma Watson als Hermione Granger reizen in  Harry Potter and the Prisoner of Azkaban (2004) door de tijd als het normale verloop ervan tot voor sommigen dodelijke problemen leidt.

Het einde nadert. Nu, ja het einde van het jaar dan toch. Dit jaar heeft geen in verscholen mystieke boekrollen beschreven apocalyptische eigenschappen, het loopt gewoon ten einde. Nog even de feestdagen en de jaarwisseling en dan is het zomaar ineens 2014. Afhankelijk van waar je bent met meer of minder herrie en lichteffecten. En of je er actief aan meedoet of liefst gewoon op tijd met een boek in bed kruipt, het komt en gaat zoals het al miljoenen jaren is gekomen en gegaan, zonder dat we er in de eerste paar miljoen jaar zelfs maar enige vorm van telling op nahielden. Het einde komt vanzelf en tellen hoeft niet zijn de twee thema’s waar ik iets over kwijt wilde in dit schrijfseltje.

‘’Het einde komt vanzelf’’, is een antwoord dat mij vaak op de lippen ligt als moeders vragen hoe je moet stoppen met borstvoeding. Als je vanaf het begin op vraag hebt gevoed, zal het stoppen ook op vraag kunnen volgen. Je kind vraagt steeds minder en op een goed moment realiseer je je dat hij al een paar dagen niet meer vroeg. Dan is het einde dus mooi, stilletjes en helemaal vanzelf gekomen, zonder hoempapa en fanfare, zonder vuurwerk en champagneknallen. Gekomen en gegaan haast zonder dat je het merkte. Zoals sommige andere dingen in de ontwikkeling van het kind ook gewoon gebeuren zonder dat je daar als ouders veel voor hoeft te doen. Een kind gaat lopen als hij daar zelf aan toe is en zijn spieren en motoriek ver genoeg ontwikkeld zijn. Hem op zijn benen zetten en aanmoedigen of in een loopkar zetten zal hem niet sneller of beter leren lopen. En een kind dat je niet aanmoedigt zal ook eens gaan lopen, mits de omgeving uitnodigend genoeg is en hij zich vrij kan bewegen.

Actief de borstvoeding afbouwen wordt gereserveerd voor situaties waarbij ouders zelf op een bepaald moment de borstvoeding willen stopzetten. Vanuit het kind zijn daarvoor geen indicaties, dat wil zeggen, er zijn voor het kind  geen voordelen verbonden aan het actief beëindigen van de borstvoeding voor hij zelf aangeeft daaraan toe te zijn. Er zijn voor het kind ook geen nadelen (lichamelijk, psychisch of emotioneel) verbonden aan het afwachten tot hij zelf stopt met borstdrinken. Er zijn voor een kind wel nadelen verbonden aan het vroegtijdig beëindigen van de borstvoedingsrelatie, dus die stap nemen zou zeer serieus overwogen en afgewogen moeten worden. Wie wint er wat bij en wie verliest er wat bij? en weegt de winst van de een op tegen het verlies van de ander? Het einde laten komen zoals het komt is over het algemeen het simpelst. Het einde nadert op kousenvoeten en voor je het weet is het gepasseerd.

Tellen; sinds we dat kunstje hebben bedacht is er niets meer veilig. Alles moet worden gevangen in cijfers en getallen. Liefst ook nog verwerkt in grafieken en tabellen. Gebruikten we daar de afgelopen eeuwen pen en papier en telramen voor, tegenwoordig hebben we er rekenmachines voor. De computer, die in het Duits nog steeds ‘’Rechner’’ (rekenaar) heet, kan in minuten berekeningen maken waar mensen weken of maanden voor nodig hebben. Dat is heel handig, want nu kunnen we nog meer vangen in cijfers, getallen, tabellen en grafieken. En sinds die computer in miniatuuruitgave (maar met reusachtige rekenkracht) ook in een telefoon of tablet is gestopt, zijn de grenzen naar de steren verschoven. (dat laatste letterlijk met de op 19 december gelanceerde ruimtetelescoop Gaia).

Waar sommige moeders in het verleden de kant die aan de beurt was bijhielden met een speldje of strikje, wordt dat nu genoteerd in een app, inclusief duur en verloop. Ook het slapen, poepen en plassen kunnen er worden bijgehouden. Nu was ik al geen onverdeeld supporter van de speldjes en strikjes, ik promoot liever de ‘’boob-wiggle’’ of de ‘’borstwaag’’: plaats op beide handen een borst, wiebel een beetje en voel welke het liefst als eerste wil worden geleegd). Een app, daar heb ik toch serieus mijn twijfels bij. Ik denk dat dat de aandacht van het kind afleidt en dat ouders meer de app dan het kind in de gaten zullen houden. Een beetje zoals er bij en ziekenhuis bevalling meer naar het CTG apparaat wordt gekeken en geluisterd dan naar de barende vrouw.

Al die gegevens en cijfertjes in zo’n app schilderen een beeld alsof borstvoeding geven en een relatie met je kind opbouwen en onderhouden iets is dat met meetbare grootheden en cijfers te maken heeft. Dat is natuurlijk helemaal niet zo. Borstvoeding heeft te maken met aandacht voor elkaar en liefde. Een relatie heeft te maken met aandacht vore elkaar en liefde. Zit je ook met een stopwatch en je app klaar om het verloop van een date te volgen aan het begin van een amoureuze relatie? De vorige kus was 36 minuten geleden, duurde 46,5 seconden en werd met elkaar over links passerende neuzen uitgevoerd. De volgende is over een minuut of 10 aan de beurt en dan gaan de neuzen over rechts.

Afvoer

Foto: Christina Cox als P.I. Vicki Nelson en Kyle Schmid als Henry Fitzroy  op zoek naar het monster in het riool in Blood Ties: S1E7 Heart of Ice (15 Apr. 2007) (een TV serie gebaseerd op de boekenserie Blood Books van Tanya Huff)

De afvoer van afval van het menselijk lichaam is de komende dagen een hot item in Nederland. Een zeker radio- en televisiespektakel heeft dat namelijk tot thema gemaakt. En wel de verstoorde afvoer van dat afval. Bij kinderen. In de Derde Wereld. Diarree, een stille ramp. Ik wil graag ook aandacht voor dat probleem vragen. Niet door allerlei idiote acties op touw te zetten en daar geld voor te vragen. Ik bedoel maar, waarom zou ik hier zelfgebakken cakejes gaan zitten eten om elders kinderen van hun diarree af te helpen, zeg nou zelf. Begrijp me goed, ik wil niemand afhouden van het geven van geld voor welk goed doel dan ook, maar doe het liever rechtstreeks dan in ruil voor een spektakel, een koekje of vrijwilligerswerk. Zoals een gewaardeerde collega van me schreef: ‘’En natuurlijk kun je ook dit weer gezeur vinden waarmee die mensen daar niets opschieten, maar helpt het ze wel als we voor de tv gaan zitten (met wat te eten en te drinken erbij), kijkend naar SR...?’’ Over diarree ga ik het dus hebben. om even uit te leggen waarom het zo gevaarlijk is en wat de belangrijkste oorzaak er voor is bij zuigelingen.

Naast het algemeen ziek zijn en de ellende van een maar oneindig doorgaand lozen van de te dunne darminhoud veroorzaakt diarree totale verzwakking en uitdroging. Jonge kinderen, zuigelingen en peuters, hebben weinig reserves om die verzwakking en uitdroging aan te kunnen en overlijden ligt kort om de hoek op de loer. Dat geldt voor alle kinderen over de hele wereld, ook in rijke en hygiënische westerse landen. In minder rooskleurige omstandigheden komen er nog allerlei verergerende factoren bij, waardoor de gevolgen van diarree voor zuigelingen en peuters daar nog heftiger en veel vaker fataal zijn. De primaire oorzaak wereldwijd voor het ontstaan van darmklachten, waaronder diarree bij zuigelingen en in iets mindere mate bij peuters is niet het gebrek aan hygiëne, maar het gebrek aan borstvoeding.

De bacteriën en virussen die de verstoring van de darm veroorzaken zitten daar voor een deel al van nature en worden voor een deel van buitenaf aangevoerd. Daar worden zij in toom gehouden of weggevangen door de positieve partners in de darmflora. Als nu die darmflora verstoord is en er te weinig goede partners zijn, dan loopt dat neutraliseren mis en kan er diarree optreden (bij sommige verstoringen verstopping). De belangrijkste reden voor een verstoorde darmflora bij zuigelingen is het binnenkomen van lichaamsvreemde stoffen. Moedermelk (ook van een andere dan de eigen biologische moede) is een lichaamseigen stof. Alles wat geen moedermelk is (bij voorkeur, maar niet beperkt tot, die van de eigen moeder direct uit de borst) is een inbreuk of aanslag op de darmflora. Dat andere kan al gewoon water zijn of andere melk of vloeibare andere voedingsmiddel. Hoe meer verontreinigd, hoe groter de aanslag, uiteraard.

In optimale omstandigheden wat betreft verzorging en hygiëne kunnen de effecten van lichaams-oneigen stoffen beperkt blijven. Maar ook in de beste omstandigheden treden darminfecties vaker op bij kinderen die geen borstvoeding krijgen of die in de eerste  maanden niet uitsluitend borstvoeding krijgen. In slechte omstandigheden (ondervoeding van de hele populatie, slechte drinkwatervoorziening, slechte of ontbrekende sanitaire voorzieningen, algehele armoede) is ziekte het bijna zekere gevolg van inbreuk op de exclusiviteit van borstvoeding en in de slechtste omstandigheden betekent het een zeer hoog en waarschijnlijk risico van overlijden.

Kinderen die als zuigeling de eerste 6 maanden uitsluitend borstvoeding krijgen en daarna tot minimaal de tweede verjaardag borstvoeding naast geschikte andere voeding bouwen een gezond afweersysteem op, gebaseerd op een gezonde darmflora. Ze zijn daarmee beter opgewassen tegen infecties later. Dat neemt uiteraard niet weg dat een beter hygiëne zorgt voor minder aanslagen op die weerstand. Want hoe goed de weerstand ook: elke aanslag kost energie die niet in groei en ontwikkeling kan zitten. De strijd tegen diarree moet dus op meerdere fronten woorden gevoerd. Het begint bij het bevorderen, beschermen van borstvoeding voor alle kinderen overal te wereld. Daarvoor zijn goed opgeleide zorgverleners nodig en vrijwaring van reclame en alle vormen van directe en indirecte marketing voor vervangers voor borstvoeding (inclusief flessen en spenen).

De tweede maatregel is het verzekeren van hygiënische leefomstandigheden voor zwangere en barende vrouwen en jonge kinderen. Voor gezinnen dus. Schoon en betrouwbaar drinkwater op bereikbare afstand en effectieve sanitaire voorzieningen en riolering. Voorlichting over hand, seksuele en toilet hygiëne en over het hygiënisch bereiden, bewaren en verwerken van voedsel. Dan de uitbreiding van dat hygiënisch bewustzijn naar ziekenhuizen en scholen. Ook in Nederland wordt breed de hand gelicht met normale hygiëne als handen wassen na elk toiletbezoek en handhygiëne in zorginstellingen. (Wist je dat hoe hoger opgeleid de zorgverlener, hoe minder zorgvuldig de handhygiëne!) Toiletten in kinderopvang en op scholen verdienen in veel gevallen het tegendeel van de schoonheidsprijs.

Dragende kracht

Foto: Ezel met een grotere draaglast dan draagkracht.

De column Draagkracht gaf wat reacties op Twitter die teleurgesteld klonken. Men vond mijn uitingen over lange doeken negatief. Dat mag iedereen natuurlijk vinden, het was echter niet mijn bedoeling. Mijn bedoeling was om een beetje de opkomende monopolie positie van de lange draagdoeken wat te temperen en meer aandacht te geven aan andere mogelijkheden. Ik hoop dat degenen die moeite met het stuk hadden dat ook eens hier willen komen zeggen (inmiddels is er een reactie te lezen), zodat de lezers van dit blog aan hoor en wederhoor kunnen doen. Voor ik verder ga met het stuk van vandaag wil ik nog wel benadrukken dat ik vrijwel alle vormen van dragen toejuich, ook de soorten die mij minder handig lijken. Zolang het de nabijheid van moeder en kind bevordert, het kind geen kwaad doet en de borstvoeding wordt beschermd: draag zoals je wilt, maar draag! Als moeder (en ook als vader, maar dan zonder de melkgevende borsten) ben je de dagende kracht voor het groeien en ontwikkelen van je kind.

Draagkracht gaat natuurlijk verder dan de puur fysiek benodigde kracht om een kind te dragen. Ook het hele voeden, verzorgen en koesteren vergen draagkracht. De draagkracht die daarvoor nodig is gaat om de hoeveelheid inzet van zichzelf die een mens kan opbrengen. Voor sommigen kan alles en voor anderen is het gevoel zichzelf volledig in te leveren te sterk. Wij maken het onszelf daarin ook niet gemakkelijk door van vrouwen te eisen dat zij met of zonder kind identiek in het sociale en werkende leven staan. De draagkracht die van een vrouw als moeder wordt geëist is dubbel zo groot als die van een man als vader wordt gevraagd. Aan mannen die aankondigen vader te worden wordt eigenlijk nooit gevraagd hoe zij denken hun werk en vader zijn te gaan combineren. Aan vrouwen is het de eerste vraag zo ongeveer.

Draagkracht heeft ook wel te maken met verwachtingen, voorbereidingen en verdeling. Verwachtingen bepalen voor een groot deel wat je ervaart. (Lees hier over wat ik eerder schreef over realistische verwachtingen.) Als je iets heel moeilijks en zwaars verwacht, kan het zomaar meevallen, terwijl dezelfde draaglast erg kan tegenvallen als er iets makkelijks werd verwacht. Een realistische verwachting zorgt ervoor dat je de nodige draagkracht mobiliseert, zodat er een evenwicht komt tussen draaglast en draagkracht. Je karretje kiept dan niet om, zodat jij niet met je benen omhoog ligt te stuntelen zoals de ezel in de illustratie. Vooral als je op tijd voorbereidingen treft en een werkverdeling maakt tussen alle partners in de onderneming.

Sommige dingen bij die voorbereiding liggen vast. De drager voor het ongeboren kind zit in het moederlijf en de borsten voor de melk zitten daar ook aan vast. De drager voor het geboren kind kan op vader en moeder allebei worden gebonden en met wat improvisatie kan het aanleveren van de melk ook worden gedeeld, hoewel dat niet de meest praktische taakverdeling is. De draagkracht voor de moeder wordt beter gebruikt als er van haar draaglast wat wordt afgenomen. De vader kan wat van die afgenomen draaglast overnemen, want hij heeft nog wel wat draagkracht over na het niet hoeven dragen van het ongeboren en het niet hoeven voeden van het geboren kind.

De draaglast van betaald werk kan ook worden verdeeld over beide ouders zodat hun beider draagkracht wat evenrediger wordt aangesproken. Door de draaglast van zowel het werk buitenshuis als van de zorg voor kinderen op te tellen en eerlijk te verdelen is de draagkracht beter verdeeld en meer waarschijnlijk toereikend. Hieraan meer tijd en aandacht geven tijdens de zwangerschap is profijtelijker dan het eeuwig doen over het uitzoeken van de babykamer, de uitzet en de geboortekaartjes. Overigens kan dragen, op welke manier dan ook die de handen vrij geeft, ervoor zorgen dat de draaglast van ouderschap minder wordt en de combinatie van ouderschap en sociaal leven en betaalde arbeid makkelijker maakt.