Oud

Foto: Oliebollen in de maak
Als de aarde eenmaal de volledige toer om de zon heeft gemaakt, herdenken we de gebeurtenissen die tijdens die rondgang aan ons voorbij trokken en kijken we vooruit naar die van de volgende rondgang. We mijmeren wat over de cirkelgang van het leven, over dingen die voorbijgaan en zullen komen en nemen ons voor het allemaal beter te gaan doen. We hadden daar elke willekeurige dag voor kunnen nemen, want die cirkelgang is elk jaar gelijk. 365 en een beetje dagen na vandaag staan zon en aarde weer in exact dezelfde positie ten opzichte van elkaar en samen een fractie verschoven ten opzichte van onze melkweg en samen met die melkweg een fractie verschoven ten opzichte van de rest van het universum. Aan deze kant van de bol begint de winter, aan de andere kant de zomer en in het midden is het nooit zomer noch winter. Voor wie nog vele jaren in het vooruitzicht heeft was het verlopen jaar een eeuwigheid, voor wie de helft van zijn jaren is gepasseerd leek het pas vorige week dat dat laatste jaar begon. Maar omdat we nu eenmaal eens per jaar willen mijmeren is deze dag daar net zo goed voor als elke andere, dus zet ik mij nu ook eens aan het mijmeren.

Terugkijkend op het afgelopen jaar, maar dan toegespitst op mijn vakgebied. Bovenop de stapel ligt dan dat serieuze verzoek om bij te dragen aan de financiële ondersteuning van het uitbannen van kindersterfte in met name Afrika. De kindersterfte in Afrika is schrijnend en in het overgrote deel van de gevallen totaal onnodig. Een flink deel van de ellende word veroorzaakt door de constante staat van oorlog tussen landen, naties en stammen of andere etnische groeperingen. De desolate toestand waarin veel volkeren van Afrika werden achtergelaten door Europese mogendheden na decennia- en eeuwenlange koloniale onderdrukking en uitbuiting is daaraan mede debet. Dat veroorzaakt voedseltekorten en verstoring van voedselvoorziening voor en door de lokale bevolking. Giet daaroverheen een scherpe saus van religieus fanatisme van christelijke en moslimzijde, gekruid met een stevige dosis fatalisme, die allerlei schadelijke en ongezonde regels geeft, waardoor ziekte en verminking hoogtij vieren en overlevingskansen voor de allerkleinsten verkleinen.

Multinationals die laatste reserves opeisen en met geweld opeisen en ervoor in de plaats armoede, ziekte en vervuiling achterlaten, samen met andere multinationals, die hun inferieure producten met misdadige marketingpraktijken slijten aan mensen die ze niet kunnen betalen en er ziek van worden, maken de ellende compleet. En dan sussen wij ons collectieve geweten met de gedachte dat de 12 miljoen die een radio-actie oplevert de uit deze ellende cocktail voortkomende kindersterfte zal tenietdoen. Serieus? Wie deze bedenkingen laat horen en de actie met kritische blik bekijkt wordt als spelbreker en zwartkijker terzijde geschoven. Serieus!

Ai-ai, wat een ellende in mijn mijmeringen. Een eindje verder terug dan, dat is vast positiever: een elke twee jaar terugkerend congres met een eraan verbonden prijs. Een prijs voor inzet voor de bevordering en ondersteuning van borstvoeding. Helaas werden met mij velen in mijn vakgebied ook daar niet vrolijk van. De genomineerden waren instellingen en geen individuen. Meer nog, het waren instellingen waarvan gewoon mag worden verwacht dat ze goed bezig zijn aangaande borstvoeding. Waar bij twee van de genomineerden enkele individuen zich extra hadden ingezet om hun instelling goed voor borstvoeding te laten zijn, konden die nominaties nog worden gehonoreerd. De derde genomineerde was het Voedingscentrum. Die van ‘’Eerlijk over eten’’. Die in hun voorlichting over voeding voor zuigelingen en peuters met wetenschappelijk totaal achterhaalde adviezen komen. En vooral: die sterke banden hebben met de voedingswaren industrie. Niet wetenschappelijk gefundeerde advisering en daardoor borstvoeding ondermijnend, en niet onafhankelijk van partijen die financieel voordeel hebben bij minder borstvoeding.

Het meest pijnlijke was nog wel dat de nominaties dit jaar waren neergezet door de organisatie die ook het congres realiseert: de SBO, Samenwerkende Borstvoeding Organisaties. Vrijwilligers- en beroepsorganisaties middenin het werkgebied borstvoeding. Ieder op een of andere manier in hun statuten, doelstellingen of ethische codes verbonden aan het ondersteunen, bevorderen en beschermen van borstvoeding in naleving van de WHO Code, de Innocenti Declaration en het BFHI (Baby Friendly Hospital Initiative, Zorg voor Borstvoeding). Serieus? Ja serieus, dezelfde organisaties die later in het jaar de hierboven besproken actie met enthousiasme zouden ondersteunen.  Protesten leiden tot afweer en beschuldigingen van ‘’roomser dan de paus’’ te willen zijn. Uiteindelijk meende zelfs de directeur van het Voedingscentrum persoonlijk aan de klagers een brief te moeten sturen waarin onder andere werd aangedrongen op het verwijderen van protesterende uitingen op het internet aangaande nominatie en prijsuitreiking aan het Voedingscentrum. Serieus droevig werden wij ervan.

Was er dan op borstvoeding gebied helemaal niets leuks te herinneren? Ja, gelukkig zijn er al die moeders en kinderen die met of zonder problemen enthousiast borstvoeding doen en erover praten, mailen en socialnetwerken. En alle mensen de hen daar vrijwillig of professioneel bij helpen. Veel productieve discussies online over borstvoeding in het openbaar, borstvoeding na de eerste paar maanden en de keuze die ouders maken over de voeding van hun kinderen en de steun en tegenwerking (allebei bij elke keuze die ze maken) die ze daarbij ondervinden. En de lancering van een mooie DVD over borstvoeding na de eerste maanden*. En een handig en mooi boekje over het combineren van borstvoeding en een baan**.
Alles bij elkaar toch wel een goed moment voor nog een oliebol en appelbeignet en een toast op het afgelopen borstvoedingjaar. We maakten de tongen los en lieten de moedermelk rijkelijk stromen. Proost! Op een goed uiteinde.

INNOCENTI DECLARATION: On the Protection, Promotion and Support of Breastfeeding. online
WHO Code, beschreven en verklaard op borstvoeding.com

The Baby-Friendly Hospital Initiative
*) Tiet Zat. Een uitgave in opdracht van Kenniscentrum Borstvoeding
**) Borst en Baan

Haar

Foto: Dewi Pechler zingt Aquarius in Hair
Soms wordt je ergens zomaar met huid en haar ingetrokken. Een discussie bijvoorbeeld over een onderwerp dat je na ligt. Er zijn nogal wat rode knoppen die mij in zo’n discussie treken en meestal hoef je er niet eens erg hard op te drukken. Uiteraard zo’n beetje alle deelonderwerpen van mijn professie, maar sommige meer dan andere. De oplettende lezer van mijn blogs zal opgemerkt hebben dat de knoppen ‘’keuze’’, ‘’reclame’’, ‘’fanatisme’’ en ‘’wetenschap’’ maar een klein duwtje nodig hebben. De mooiste effecten krijg je als enkele van deze knoppen tegelijk worden ingedrukt. Bijvoorbeeld ‘’keuze’’ met ‘’reclame’’ en misschien nog ‘’fanatisme’’ erbij voor special effects. Een zekere manier om mij in een discussie te krijgen is door er allerlei andere rode knopjes met de haren bij te trekken. Afgelopen week ontspon zich een mooie discussie die ik graag met u, lieve lezer, wil delen.
Het begon, heel onschuldig, met de link naar een filmpje* dat een collega deelde op FaceBook** en waar ik een quote uit citeerde: ''10% van wat er gebeurt in de borst bij borstvoeding gaat over voeding.'' Waarop voornoemde collega een andere collega aanhaalde, die op bijscholingen de vraag voorlegt aan de cursisten wat meer borstvoeding is: kunstvoeding bijvoeden aan de borst of moedermelk uit een fles. Dat vond ik leuk, want diezelfde vraag leg ik vaak zelf ook voor aan cursisten. Het antwoord is natuurlijk dat het voeden aan de borst borstvoeding definieert en niet het soort melk dat wordt gevoed.
Deze overwegingen werden opgemerkt door iemand die erop wees dat sommige kinderen zelf niet aan de borst willen worden getroost. En dat kan natuurlijk. Maar kinderen die niet getroost willen worden aan de borst vormen niet de fictieve groep van ‘’het gemiddelde kind’’. Het kunnen kinderen zijn van moeders met een te grote of te felle melkstroom, waardoor het drinken aan de borst geen plezierige, kalmerende bezigheid is; of kinderen met neurologische problemen of problemen met sociale interactie. Aan de andere kant zijn er moeders die alle melk gekolfd geven. Vaak een interventie die voor sommige moeders het enig haalbare is (of dat nu is omdat zij zelf issues met lichamelijkheid hebben of dat zij problemen ervaren met voeden aan de borst waarvoor zij geen oplossing hebben), maar die alle andere aspecten van borstvoeding verwaarloost. Die moeders zouden, net als moeders die kunstvoeding geven, extra veel moeten dragen, vasthouden, praten, knuffelen en zo om die niet-voeding aspecten van borstvoeding, de andere 90%, te compenseren.
Een beetje van mijn stuk was ik wel door de volgende opmerking, dat moeders die alles kolven en daarmee denken toch nog het beste voor hun kind te doen, door die stelling over 10%, niet meer zouden zien waarvoor zij nog de moeite doen. Zij zouden voelen dat borstvoeding wordt gedevalueerd als het maar voor 10% om voeding gaat. Maar de functie van borstvoeding is een biologisch en psychologisch feit, niet een keuze, een voorkeur of een overtuiging. Het klinkt misschien hard, maar vrouwen die alles kolven en flessen devalueren zelf de borstvoeding tot die 10% voeding. Natuurlijk geven ze hun kind nog steeds de beste melk die er te vinden is, maar als ze niet ook die andere 90% van het voeden aan de borst vervangen, doen ze inderdaad zichzelf en hun kind te kort.
Ik vervolgde met de uiteenzetting dat er in de hele borstvoeding versus geen-borstvoeding discussie een paar dingen zijn die het bespreken moeilijk maken. Ten eerste het feit dat veel mensen moeite hebben met het onderscheiden van de fysiologie en de uitzonderingen, ofwel tussen de algemene theorie en de toepassing op individuen. En ten tweede het feit dat onze maatschappij, cq. tijdsgeest gericht is op de vervulling van het Ik en het voor heel veel mensen heel erg moeilijk is, het vaak niet eens in ze opkomt, om ook vanuit een ander te denken, de behoeften van anderen voor te laten gaan of zelfs maar in overweging te nemen. Daardoor kan zuigelingenvoeding worden gezien als een persoonlijke keuze of zelfs een levensstijlkeuze van de ouders waarmee het kind eigenlijk vrij weinig te maken heeft. Daardoor kunnen ook bij problemen oplossingen gekozen worden die vooral goed werken voor de volwassen individuen en -helaas-pindakaas- minder goed voor het kind.
Ik realiseer me dat ik hiermee kort-door-de-bocht generaliseer, maar het is wel de tendens in onze maatschappij. Maar dat mensen denken dat het verschil in melk marginaal is omdat de melk maar een klein deel uitmaakt van het geheel van borstvoeding is gewoon een denkfout. Dat is echt niet wat er gezegd wordt. Het is wel te verklaren, want een ander aspect van onze maatschappelijk bepaalde manier van denken maakt dat wij vooral productmatig denken en niet procesmatig. Tja, en directheid, ik denk dat dat nodig is om mensen wakker te schudden. Sussen, ''respecteren'' en andere zachtere technieken bevestigen eigenlijk alleen wat wordt gedaan en gedacht. Net zo goed als een echte vriendin het je rechtuit zegt als een broek je afschuwelijk staat en een ander je probeert te vriend te houden door te zeggen dat die broek best ook heel leuk is.
De volgende opmerking sloeg toch wel een beetje mijn stoel onder me vandaan en sleurde me vervolgens aan mijn haren naar mijn volgende rode knop. Een link naar een discussie op het Fokforum waar de ‘borstvoeding promotie is religie’-kaart werd gespeeld. Nu ben ik geen fan van Fok en ik vind daar, net als bij Viva juist het respect in de toon meestal ver te zoeken, met name naar mensen die wel borstvoeding geven en er voor uit komen. Wie kunstvoeding geeft maakt eigen keuzes en wie borstvoeding geeft en daar ook nog wetenschappelijk funderingen voor heeft, is evangelisch, ja, ja. En dan deze quote van de Fok-discussie: ''Nuance is er namelijk nauwelijks als je er vast van overtuigd bent dat je een baby tekort doet door het geen borstvoeding te geven.'' Mag je dat dan niet vinden? Is dat dan evangelisch als je vind dat je een kind te kort doet als je hem niet geeft wat hij nodig heeft en waar hij recht op heeft, vooral als je wel in staat bent om hem dat te geven? (Voor alle duidelijkheid: ik heb het dus over mensen die al a priori kiezen voor geen borstvoeding, niet over hen die probeerden maar die om welke reden ook er niet in slaagden). Kijk, je kan proberen er linksom of rechtsom omheen te gaan of er overheen te walsen of er onderuit te proberen te komen, maar het feit blijft dat borstvoeding biologische gezien en om al die andere aspecten de enige echt geschikte voeding voor een zuigeling is. Punt. Niets evangelisch aan, want er valt weinig aan te geloven. Het is gewoon een feit. Evangelisch gaat over dingen die je maar moet aannemen omdat een priester zegt dat ooit een profeet het heeft gezegd of omdat het in een boek met verhalen staat.
En is het rot voor moeders die wel probeerden maar niet slaagden? Zeker, hartstikke rot. Moet je het er daarom maar niet over hebben? Nee. Als je het niet mag hebben over alle dingen in het leven die niet gaan zoals je ze zou willen, zou er weinig gespreksstof over blijven, met name als het om gezondheid en dergelijke gaat. Ik ben erg voor de waarheid en ik houd niet erg van verdoezelen en waarheden achter houden omdat ze zo hard lijken voor hen die in een ander idee van waarheid geloven of er liever de ogen voor zouden sluiten. Voorbeeld? Ik heb overgewicht, vrij ernstig overgewicht. Ik vind het absoluut rot om te weer eens te lezen of te horen dat ik daar wat aan moet doen, dat het ongezond is en dat ik misschien wel verkeerde keuzes heb gemaakt en nog maak wat betreft voeding, beweging en gezondheid. Ik zou daar, heel eerlijk gezegd, liever niets over horen. Moeten mensen die die wetenschappelijk onderbouwde feiten over overgewicht, levensstijl en risico’s ventileren maar hun mond houden omdat ik me er ongemakkelijk bij voel? Nee. Absoluut niet.
Gelukkig heb ik mijn haar nog. Nog steeds lang genoeg, zij het wat dunner dan vroeger, om me aan mee te sleuren naar boeiende discussies.
*) Bottled up! Via Vimeo
**) donderdag 27 december, terug te vinden op mijn tijdlijn van die dag
Eurolac Flits! met label terminologie, wetenschap. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatsjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

Huid

Foto: Frank Sinatra platenhoes
Er zijn van die liedjes die ooit voor iemand werden geschreven en die vervolgens door de uitvoering van anderen beroemd worden. ‘I’ve got you under my skin’, geschreven door Cole Porter voor een musical werd beroemd gemaakt door Frank Sinatra. Daarna door talloze artiesten ten gehore gebracht, waaronder Ella Fitzgerald, maar nooit zo als door Sinatra. Sinatra had iets, dat onder je huid kroop. Vreemd eigenlijk, want hij had, om eerlijk te zijn, een heel generieke, niet erg diepe mannenstem; niet slecht, maar niet echt heel bijzonder. Het was dan ook meer wat hij met zijn stem deed, dan de stem zelf die hem zo razend populair maakte. Hij zat je op je huid, kroop onder je huid. De tekst van eerder genoemd liedje is een liefdeslied, maar het past ook heel goed als lied van een moeder voor haar kind.
Een moeder en haar kind zitten elkaar op de huid, kruipen onder elkaars huid, als een verliefd stel. De omgeving krijgt er wel eens genoeg van. (Als mijn huisgenoten, toen ik verkering had, mijn vrijer zagen aankomen, dan ging er snel eentje op de bank zitten, zodat wij niet naast elkaar konden zitten …) Maar het is een wezenlijke behoefte om dicht bij elkaar te zijn en elkaar letterlijk op de huid te zitten als je verliefd bent. Een moeder en haar pasgeboren kind zijn zo’n verliefd stel.
De huid is een belangrijk orgaan. Onnoemelijk veel receptoren ontvangen elke aanraking en sturen de bijbehorende informatie naar de hersenen. Daar wordt de aanraking geanalyseerd en gecategoriseerd. Er worden verbanden gelegd met eerdere aanrakingservaringen. Dit gebeurt bij beide partners van de aanraking. Hoe intenser de aanraking, hoe meer huid erbij betrokken is en hoe vaker het wordt herhaald, hoe dieper de ervaring in de hersenen inslijpt en een spoor nalaat. Al die sporen in de hersenen laten diezelfde hersenen soepeler werken, leggen voor het kind relatie-snelwegen aan en breiden moeders eigen netwerk uit.
Zo sterk werkt die aanrakingsverwerking door de hersenen door, dat het hele functioneren van zowel moeder als kind er door verbetert. Moeders worden scherper van geest, meer gefocust en bereid en in staat tot het ontdekken en elimineren van gevaar. Bij het kind zorgt het ook voor focus op de belangrijkste taken: zich voeden, laten beschermen en volop groeien en ontwikkelen. Die focus is belangrijk, want omdat alles voor het pasgeboren kind nog nieuw is, zijn er nog geen verbindingen in zijn hersenen waarmee de nieuwe indrukken kunnen worden vergeleken. Alles komt dus vooralsnog ongezeefd binnen, alles moet nog een plaats krijgen, een categorie, een toegangsweg.
Dicht tegen de huid van zijn moeder wordt een deel van de indrukken die op de baby afkomen gefilterd. Zo kan hij zich onderdompelen in de indrukken die zijn moeder hem geeft. Die indrukken kan hij over zijn hele huid laten lopen en onder zijn huid laten kruipen, zodat de rest een beetje buiten blijft. De wegbereiders van moeders aanraking hebben zo alle kans hun blauwdruk uit te leggen en ervoor te zorgen dat de systemen voor levensonderhoud rustig kunnen werken zonder dominant te worden.
Ondertussen bij moeder zit haar kind op en onder haar huid. Ook zij is even helemaal ondergedompeld in die ervaring. Soms wordt haar wel eens gezegd dat ze een beetje los moet laten, aan haarzelf toekomen, aan zichzelf denken, voor zichzelf zorgen. Maar dan mag moeder meezingen met Sinatra: ‘’Waarom zou ik me proberen te verzetten, ik weet dat ik alles zou opgeven om jou dicht bij me te hebben; elke keer als ik me bedenk het toch te proberen, stop ik al voor ik ermee begin, want jij zit onder mijn huid’’. Een moeder die haar kind al tegen zich aan heeft ervaren wordt onrustig bij het idee van hem weg te gaan, ook al is het maar voor even.
Sinatra F: I've got you under my skin. op YouTube met teksten
Eurolac Flits! over beschermende moeder, Slaaplied-liefdeslied 
Eurolac Flits! met label moeder-en-kind-nabijheid, bescherming Deze links leiden naar lijsten met bijdragen met deze labels. Klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

Goud

Foto: Het massief gouden dodenmasker van de Egyptische god-koning Toetanchamon
Zilver mag dan geheimzinnig zijn, over goud worden mensen pas echt lyrisch. Het aantal spreekwoorden en zegswijzen met en over goud is niet aan te slepen. Gouwe ouwe, de morgenstond heeft goud in de mond, spreken is zilver en zwijgen is goud, goudgerand, en ga zo maar door. Goud was voor goden, keizers en koningen. Als metaal was het altijd te zacht voor enig praktisch gebruik, anders dan ter versiering ten bate van het tentoonstellen van de rijkdom van de eigenaar. In recentere tijden zijn er veel toepassingen gevonden in elektronica en ruimtevaart. Goud kan ook als medicijn worden gebruikt bij ontstekingen, met name artritis en als chirurgisch en orthodontisch metaal. Doordat goud niet giftig is en nauwelijks reageert met andere elementen wordt het door het lichaam goed verdragen, wordt het niet afgestoten en verteert het niet. Eigenlijk is het een relatief waardeloos materiaal, ware het niet dat het door zijn mooie glans en zeldzaamheid een hoge waarde krijgt toebedeeld. Goud is daarmee de gouden standaard voor kwaliteit en meesterschap.
Zo wordt van borstvoeding door de promotoren graag gesteld dat het ‘’de gouden standaard voor zuigelingenvoeding’’ is. Ik ben daar eigenlijk niet erg blij mee. Niet alleen omdat ik eigenlijk niet zo van goud houd (ik ben meer een zilvermens, zelfs mijn trouwring is van zilver), maar door de implicatie dat het iets zeldzaams, moeilijk bereikbaars is. Er kan er immers altijd maar 1 de gouden medaille krijgen. Goud is voor goden, keizers en koningen en is dus voor de gewone sterveling nauwelijks bereikbaar. Marketing voor borstvoeding vervangers speelt hier handig op in. Door borstvoeding als de gouden standaard, het ideaal, het hoogst bereikbare te etaleren, kunnen ze hun product als ‘’heus ook best goed’’ etaleren voor de gewone sterveling die niet perfect is en niet het erepodium kan bereiken.
Ik zie borstvoeding liever als een soort Gulden Snede: het model voor esthetische perfectie. De gulden snede is de verhouding van de verschillende onderdelen van een geheel. De formule is a:b=b:c en het verhoudingsgetal is1,618…. Dat getal wordt aangeduid als phi of φ, niet te verwarren met pi of π: 3,141…, de verhouding van de omtrek en de oppervlakte van een cirkel. De Gulden Snede is in de hele natuur terug te vinden in de opbouw van structuren van zowel mineralen, planten als dieren. Ook het menselijk lichaam is opgedeeld in gulden sneden, zoals Da Vinci tekende in zijn Vitruviusman. Het is de gouden standaard van de natuurlijke vormgeving. Niet iets waarvoor je als mens zelf heel erg goed je best voor moet doen en extra talent moet hebben, maar gewoon wat je al in je hebt.
Ik ben eens gaan kijken of ik ook gulden snede reeksen in borstvoeding kon ontdekken. De toename van de hoeveelheid colostrum en moedermelk per keer dat er om gevraagd wordt zou er wel inpassen. De normale gulden snede reeks (1, 2, 3, 5, 8, 15, 21) neem ik als levensdagen. Op de eerste dag komt er minimaal 5 ml colostrum per keer dat wordt gevraagd. De tweede dag is dat ongeveer 10, de derde dag 15 en de vijfde dag 25. Dat komt mooi overeen met de formule a:b zoals b:c. Gaan we verder met de dagen 8, 13 en 21 (ruwweg 1, 2 en 3 weken) dan zien we de melkvolume reeks oplopen met 40ml, 65ml tot 105ml. Ook dat komt ruwweg overeen met het normale oplopen van de melkproductie. en het oplopen van de melkproductie heeft cijfers die vrijwel precies overeenkomen met de toename van de maagcapaciteit van de zuigeling in zijn eerste paar levensweken.
Ik moet toegeven dat ik niet veel verder ben gekomen dan dat. Toch blijf ik de vergelijking met de Gulden Snede mooier vinden dan de Gouden Standaard. Want taalkundig gezien zie ik om het woord Snede het woord Doorsnede staan en dat past zo goed bij borstvoeding. Het is gewoon, doorsnee, het gemiddelde. Ah ja, woorden, zo mooi, zo veelzeggend, want al doormijmerend kom ik dan tot de conclusie dat dat wat gewoon en doorsnee is, de norm is. En een ander woord voor doorsnee? Ja … wie het weet mag het zeggen … precies: standaard.

Eerdere Eurolac Flits! over goud: Gouden bergen

Zilver

Foto: Zilvergrijze wolf huilend naar de volle zilverwitte maan.
Zilver spreekt tot de verbeelding. Goud is rijkdom, overdaad en macht, maar zilver is verfijnder, subtielere en wordt in verband gebracht met magie, nachtelijke krachten en heling. Waar goud in al zijn glorieuze schittering wordt verbonden aan de even overdadig stralende en overweldigende zon, ziet men in zilver de zachtglanzende, strelende ietwat geheimzinnige krachten van de maan. De aantrekkingskracht van de maan werd lang wel waargenomen, maar niet begrepen en wat de antieke mens niet begreep, werd verklaard met magie. De wolven die met hun gehuil naar de maan leken te communiceren met magische krachten, de maan zelf met haar voelbare, maar onverklaarbare aantrekkingskracht, de kleur en het metaal zilver die alleen al door de glans en de kleur iets van de magie van de maan leek te hebben en de onbegrijpelijke, maanstand gerelateerde vrouwendingen: magie van het zuiverste water. Stof voor ontelbare verhalen in lange koude nachten bij het vuur.
En waar wolven en vrouwen geheimzinnig en meer of minder eng werden, werden de maan en zilver even geheimzinnig, maar  dan positief.  Zolang vrouwen en wolven zich er maar niet mee bemoeiden. Zilver kreeg allerlei helende aspecten toegeschreven. Allerlei ziekten zouden ermee genezen en zelfs was het het enige middel om ‘’de kinderen van de maan’’, weerwolven, met hun sterke band met de volle maan, te vernietigen. Inmiddels zijn de raadselen van de bewegingen van de maan en haar aantrekkingskracht ontrafeld, weerwolven verhuisd naar sprookjesland, de enige plaats waar ze kunnen leven, met of zonder zilver, gewone wolven zijn een bedreigde, maar zich herstellende diersoort met een sociale structuur die nu en dan op die van mensen lijkt en zilver blijkt gewoon een metaal te zijn.
Maar metalen, en dus ook zilver, kunnen wel degelijk invloed op hun omgeving hebben. Van zilver is nu aangetoond dat het inderdaad antiseptische eigenschappen heeft. Het wordt in de geneeskunde gebruikt als een breedspectrum antibioticum en het doodt daarnaast schimmels en virussen. Daarmee is het een waardevol middel in de strijd tegen besmetting van bijvoorbeeld chirurgische materialen. Sondes en andere kunstmatige aan- en afvoer slangen in het menselijk lichaam, die worden gecoat met een zilveroplossing, weren het ontstaan van een slijmerige laag vieze  en ziekmakende prut.
Dat wil natuurlijk niet zeggen dat zilver op elke manier bij elke infectie kan worden ingezet. Bepaalde pathogenen ontwikkelen een resistentie tegen zilver, waardoor het gebruik van zilver hen een voorsprong kan geven op andere ziekteverwekkers. En hoewel zilver in bepaalde bereidingen een bepaalde werking heeft, wil natuurlijk niet zeggen dat je fijngemalen zilver kunt eten om er gezond van te worden of dat een plak zilver tegen een lichaamsdeel gedrukt dat lichaamsdeel zomaar gezond zal houden. Mensen die veel zilver binnen krijgen kunnen een opstapeling krijgen van miniscule, onverteerbare, niet door het lichaam afbreekbare zilverdeeltjes. In extreme vormen kan dit leiden tot een grijze of blauwe huidverkleuring (argyria). Medisch gezien is deze conditie niet ernstig, maar esthetisch is het geen succes.
Een ander onjuist gebruik van zilver is het gebruik als preventie van borstvoeding problemen. Zilveren tepelbeschermers of –schelpen, worden van oudsher in sommige gebieden aanbevolen voor het voorkomen van alle borstvoeding problemen, van pijnlijke en kapotte tepels, tot kloven, spruw en borstontsteking. Tja, als je weet hoe dit soort problemen ontstaan, dan weet je ook dat een zilveren schild daartegen niet zal beschermen. Kapotte tepels en borstontstekingen worden in het overgrote deel van alle gevallen veroorzaakt door niet goed werkende technieken en routines. Daar is niks geheimzinnigs aan en er hoeft dus ook geen antiek, magisch instrument te worden ingezet om het te voorkomen. En als er al ellende is, kan wellicht een antibiotisch werkend middel de genezing ondersteunen als er een infectie bij is gekomen, maar de eerste lijn van behandeling is gewoon die technieken en protocollen verbeteren. Ik ben er ook nog niet van overtuigd dat preventief gebruik een kwestie is van 'baat het niet, dan schaadt het niet'. Ik heb het niet onderzocht, maar op basis van mijn kennis en begrip van hoe borstvoeding werkt (en die kennis is, al zeg ik het zelf, niet gering en gebaseerd op wetenschappelijke feiten), denk ik dat het in theorie mogelijk, en mogelijk waarschijnlijk, is dat het voortdurend dragen van harde, niet luchtdoorlatende schelpen op de voedende borst juist problemen veroorzaakt. De totale afsluiting van lucht kan het weefsel van de tepel en tepelhof verweken en vatbaarder maken voor kloofjes en andere kwetsuren. De druk van een niet-meegevend stuk metaal in de borst, die door de dag heen steeds van volume verandert als gevolg van toename en afname van de hoeveelheid melk erin, kan makkelijk leiden tot druk op de melkkanalen, waardoor verstoppingen kunnen ontstaan door verminderde doorstroming. Vooral als de druk en de wrijving van datzelfde stuk metaal de zenuwuiteinden stimuleert en de aanmaak en afgifte van melk stimuleert.
Ik zie wel een mogelijkheid voor zilvercoating op het textiel waarvan zoogkompressen worden gemaakt. Dat blijven dan zachte, meegevende en luchtdoorlatende dingen die geen ongewenste druk uitoefenen. Het zilver kan de vorming van bacteriën en schimmels in de vochtig-warme, eiwit- en suikerrijke voedingsbodem verhinderen of verminderen. Dat zou nou best een een onderzoek met een zilveren randje kunnen opleveren.
Reaves  R: Silver and Myth. Ezine Articles,  opgehaald 26-12-2012 16:27. Article Source
Silver S: Bacterial silver resistance: molecular biology and uses and misuses of silver compounds. FEMS Microbiology Reviews. 2003,  2(2-3):341 -353
Lansdown AB: A pharmacological and toxicological profile of silver as an antimicrobial agent in medical devices. Adv Pharmacol Sci. 2010;2010:910686. doi: 10.1155/2010/910686. Epub 2010 Aug 24.

Drie

Foto: De drie Musketiers (Charlie Sheen als  Aramis, Kiefer Sutherland als Athos en Chris O'Donnell als D'Artagnan) gedrieen één in The Three Musketeers (met Oliver Platt als vierde musketier Porthos)
Alle goeie dingen gaan in drieën, daarom vandaag de derde in de reeks één-twee-drie. Eén was de twee-eenheid, de symbiose van moeder en kind. Twee ging over twee tips om met verve de borstvoeding-tango met zijn tweetjes te dansen. Drie geeft drie basiswetten voor de zorg voor een pasgeboren kind: 1: geef de baby te eten. 2: Stel de melkproductie veilig. 3. Stel de borstvoeding veilig. En een paar aanwijzingen voor als met name 2 en 3 problemen geven.

1. Geef de baby eten. 

Het lijkt een open deur, want is dat niet juist waar alle strijd over bijvoeding altijd over gaat. Ja, maar die strijd is er omdat het zo vreselijk belangrijk is dat een baby eet. Een gezonde, op tijd en zonder complicaties geboren baby heeft weliswaar een flinke reserve aan voedsel en vocht en hij zal heus niet dood gaan als hij de eerste paar dagen nauwelijks iets binnenkrijgt. Een baby wordt zelfs geboren met ingebouwde beveiligingssystemen voor als er zich direct na zijn geboorte een ramp zou voordoen en er geen eten beschikbaar is. Hij gaat over op het noodaggregaat en sluit alle systemen af, behalve die voor minimaal levensonderhoud. Hij gaat letterlijk in de stand-by modus en sluit zich af. Hij gaat slapen, houdt zich stil, reageert nauwelijks op prikkels, geeft geen hongersignalen, en verbruikt zo min mogelijk energie. Hij blijft in leven, maar daar is alles mee gezegd. Hij groeit niet, valt zelfs af, en ontwikkelt niet. Bij een beetje eten is het beeld iets rooskleuriger, maar het blijft bij het in stand houden van het leven zonder groei en ontwikkeling.
Geef de baby eten is dus de eerste wet. Liefst moeders eigen melk aan de borst. Als dat niet kan of onvoldoende is, moeders eigen afgekolfde melk, aan de borst of op andere manier bij gegeven. Als er niet genoeg van de eigen melk is, dan de melk van een andere moeder, aan de borst of op andere manier bij gegeven. Bij gebrek aan menselijke melk kunstvoeding van welk merk ook (de kwaliteitsverschillen zijn marginaal zo al bestaand bij regulier in de winkel verkrijgbare merken), ook weer aan de borst of op andere manier bij gegeven. Als de nood hoog is en geen menselijke melk of kunstvoeding voorhanden of verkrijgbaar kan zelfs gewone melk, met water, een schepje suiker en een scheutje olie, gebruikt worden*. Dit laatste alternatief is enkel bedoeld als noodoplossing voor korte tot zeer korte duur tot een beter geschikte vervanger voorhanden is.

2. Stel de melkproductie veilig.  

In het kader van regel 1 is moedermelk de preferabele voedingskeuze, dus terwijl de baby van eten wordt voorzien, wordt aan het veilig stellen van deze eerste voedselbron gewerkt. De meeste melk wordt gemaakt wanneer het meeste melk wordt gevraagd. De borsten moeten voor een optimale productie zo vaak mogelijk worden gestimuleerd. De eerste optie voor stimulatie is een frequent (minimaal 12/24uur, liever vaker) en effectief drinkende baby. een niet effectief drinkende baby wordt ondersteund door masseren tijdens het drinken (diepe borstcompressie**) en wisselvoeden (elke voeding komt elke borst minimaal 2 keer aan de beurt). Zolang er nog onvoldoende melk is wordt extra melk bij voorkeur aan de borst bijgegeven voor extra stimulatie en voor het voorkomen van verwarring van technieken. Als dit nog onvoldoende werkt, of niet goed kan worden toegepast, is frequent kolven de volgende stap. In de eerste dagen postpartum is afkolven met de hand het meest effectief, zodra de melk minder kleverig wordt en in grotere hoeveelheden komt, kan een dubbelzijdige elektrische kolf in combinatie met massage beter werken.
Wanner vaak en goed voeden en kolven niet snel tot verbetering van de melkproductie leiden is medicinale ondersteuning aangewezen. Keuzemogelijkheden zijn kruiden of reguliere medicijnen. De kruiden zijn fenegriek (zet aan tot meer afgifte van prolactine) en galega (zet aan tot grotere groei en aanleg van melkklierweefsel), eventueel ondersteund met gezegende distel. De medicijnen zijn medicijnen met als bijwerking de afgifte van extra prolactine. Het zijn vooral sommige psychofarmaca en maagmedicijnen die deze bijwerking hebben. Omdat psychofarmaca te veel andere bezwaren hebben, valt de keuze eerder op de maagmiddelen, met name domperidon. Dit middel wordt gewoonlijk ingezet bij misselijkheid en zorgt voor een snellere passage van het voedsel door de maag. Het gebruik via de mond door gezonde vrouwen in de vruchtbare leeftijd zonder bestaande hartproblemen is zonder gevaar voor hun gezondheid of die van de baby.
Wanneer ~zeer frequent~ en ~effectief~ de borsten legen en ondersteuning met medicijnen en/of kruiden niet tot een volle melkproductie leiden, moet worden aangenomen dat dat er niet meer inzit en dat voor de verdere periode van volledige borstvoeding meer of minder vervangende melk nodig is. Zie voor opties regel 1. Onthoud dat, hoewel in principe elk lichaamsonderdeel goed hoort te functioneren, bij sommige mensen sommige onderdelen dat niet doen. Sommigen kunnen niet goed horen of niet goed zien, anderen kunnen niet goed melk maken.

3: Stel de borstvoeding veilig.  

Uiteindelijk wil iedereen het liefst zorgeloos aan de borst voeden en gevoed worden. Terwijl de baby eten krijgt en de melkproductie veilig wordt gesteld, wordt daarom ook aan dat 'simpele' en 'vanzelfsprekende' voeden gewerkt. Als een baby honger heeft gehad en op stand-by is geweest, moet hij waarschijnlijk eerst groeien en aansterken om zelfstandig voedsel binnen te kunnen krijgen. Technieken zijn in die periode van minder belang dan eten binnen krijgen op welke manier ook. Het is wel handig wanneer zoveel mogelijk verwarrende technieken kunnen worden vermeden. Aan de borst bijvoeden, mee masseren en andere technieken om te zorgen voor een vlotte melkstroom hebben daarom de voorkeur boven alle andere manieren van bijvoeden. Maar als dat voor moeder en/of kind te veel stress of prestatiedwang geeft, zijn er alternatieven zoals cupvoeden, vingervoeden of zelfs flesvoeden***. Wanneer een kind sterker wordt kan hij volkomen vanzelfsprekend zelf een goede techniek ontwikkelen. Voor kinderen die dat niet doen of op andere manieren zijn bijgevoed, kan worden begonnen met Biological Nurturing als manier en houding van aanleggen. In deze houding heeft de baby de meeste controle over wat hij doet en werken zijn reflexen voor het zoeken naar, aanhappen van en drinken aan de borst het beste. Als het drinken aan de borst problemen geeft, zoek dan eerst of er lichamelijke oorzaken voor zijn, zoals een afwijkende anatomie van de mond. Als die er niet zijn, of goed worden behandeld, kan alsnog met het aan de borst drinken worden begonnen.

Sommige kinderen die een erg moeilijke start hebben gehad, blijven moeite houden met drinken aan de borst. Hun techniek wordt nooit optimaal of ze blijven hulpmiddelen nodig hebben. En sommige moeders kunnen niet genoeg melk maken, maar kunnen wel volledig borstvoeding blijven geven. En andere moeders hebben genoeg melk, maar hun baby krijgt het maar niet voor elkaar om die aan de borst te drinken. Er zijn meer wegen die naar Rome leiden en elke weg is goed als die goed gekozen of bewegwijzerd is en met liefde gelopen wordt.

*) WHO: How to Prepare Formula for Bottle-Feeding at Home
**) In: Toeschietreflex. Online op euroac.net
***) Therapeutisch flesvoeden zoals beschreven in de laatste alinea van deze Eurolac Flits
Eurolac Flits! met label plan B, met titel Plan B. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatsjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.
Plan B op eurolac.net
Newman J: Domperidon. online op borstvoeding.com

Twee

Foto: Jennifer Grey als Frances 'Baby' Houseman en Patrick Swayze als Johnny Castle  intens in elkaar opgaand dansend in Dirty Dancing
‘’It takes two to tango,’’ want sommige dingen kun je nu eenmaal niet alleen. Borstvoeding bijvoorbeeld is zoiets waar je op zijn minst voor met zijn tweeën moet zijn. De een geeft, de ander neemt of krijgt. Sommige mensen noemen dit een nadeel van borstvoeding. Je moet ervoor met twee zijn en het moeten eigenlijk altijd dezelfde twee zijn. Iemand anders kan het moeilijk overnemen. Nu ja, dat kan wel, maar een min vinden veel mensen een nog vreemder idee, en ook dan moet de oorspronkelijke gever maatregelen nemen om de melk te verwijderen. En waar je voor een tango na elke dans van partner kan wisselen, zo je dat zou willen, zit je aan je borstvoedingpartner wel een poosje vast. Dus dat kan maar beter een beetje klikken. Gelukkig kun je het geluk wel een beetje helpen en ervoor zorgen dat je de beste kansen hebt dat het klikt. Twee tips om de tango voor twee een goede kans te geven.

Eén van twee: Als je voorlopig met zijn tweetjes aan de gang moet, kun je daar maar het beste zo snel mogelijk aan wennen. Wennen doe je door zoveel mogelijk tijd met elkaar door te brengen. Eigenlijk is dat een één-tweetje. Je leert elkaar het beste kennen door veel bij elkaar te zijn, naar elkaar te kijken, met elkaar te praten en elkaar aan te raken, te voelen, te ruiken, te proeven. Al je zintuigen te laten overstromen met elkaars signalen. Als een verliefd stelletje alleen oog en oor voor elkaar, volkomen in elkaar opgaand.

Twee van twee: Luister alleen naar adviezen die goed voelen. Bij de geringste sporen van twijfel in je hoofd of in je hart, niet doen. Kies bij voorkeur ook maar enkele mensen waarnaar je luistert, op basis van vertrouwen in hun kennis en attitude, die ze, al voor de borstvoeding begon, uitstraalden. Pas op voor zorgverleners die in het plaatje* van Jack Newman passen. Pas op voor mensen met ervaringsverhalen die meer op horrorstory’s lijken. Pas ook op voor adviezen om vooral ook ‘’aan jezelf te denken’’. Op dit moment denk je het beste aan jezelf door aan je baby en jezelf samen te denken. Je functioneert nu namelijk beter als je met zijn tweeën tangoot.

Alle goede dingen gaan in drieën, dus de volgende aflevering is Drie, met tips en trucs voor de eerste week.

*) Newman J: Hoe herken je een zorgverlener die niet om borstvoeding geeft? Online op borstvoeding.com

Eén

Foto: Een scene uit Star Trek: The Next Generation (S1, E21): Symbiosis waarin de bewoners van twee buur-planeten meer in symbiose moeten leren leven.
Een moeder en haar ongeboren kind zijn een symbiotische eenheid. Ze leven samen en delen hun bronnen tot beider voordeel. Soms wordt een ongeboren kind ook een parasiet genoemd. Een parasiet is een organisme dat leeft in of op een gastheer (of –vrouw) en de bronnen van de gastheer gebruikt voor eigen voordeel en ten nadele van de gastheer. Een ongeboren kind leeft niet ten koste van zijn moeder, maar gebruikt wel haar bronnen. In ruil daarvoor zorgt hij ervoor dat het lichaam van de moeder efficiënter werkt en stelt hij het voortbestaan van de soort veilig. Dat systeem gaat ook nog een poosje verder wanneer het kind is geboren. In plaats van in elkaar, leven de symbioten* moeder en kind dan tegen elkaar en gebruiken dezelfde bronnen om zichzelf en elkaar te onderhouden. Moeder en kind hebben elkaar en elkaars nabijheid hard nodig. Net als bij echte symbioten maak je waarschijnlijk bij beiden iets kapot als je ze uit elkaar haalt.
Het van elkaar losmaken van een moeder en haar kind is een proces dat maanden duurt en heel, heel geleidelijk en omzichtig moet gebeuren. Het begin van het losmaken is wanneer een kind zijn ogen open doet en voorbij zijn moeder kan kijken. We zijn dan inmiddels een drie-vier maanden voorbij zijn geboorte en het kind heeft in die tijd zijn geboortegewicht verdubbeld en een stevig basisnetwerk van synapsen (zenuwverbindingen) in zijn hersenen gelegd. Het kind wordt alerter naar de buitenwereld, ziet en merkt op dat daar nog een hele wereld is buiten de eenheid van zijn symbiose. Ook moeder begint haar ogen nu wat meer naar buiten te richten en kan zich weer enigszins concentreren op wat buiten haar moeder-kind-cocon gebeurt. Maar dit beleven van de buitenwereld gebeurt voor zowel moeder als kind nog bij voorkeur vanuit de veiligheid van het samenzijn.
Weer een drie maanden verder, als het kind een half jaar oud is, begint de tweede stap in de losmaking door de groeiende interesse in ander voedsel dan moedermelk. En de groeiende interesse in het in de mond stoppen van andere dingen dan de borst van zijn moeder en zijn eigen bereikbare lichaamsdelen. Moeder en kind zijn er nu ook aan toe om nu en dan eens bij elkaar in de buurt te zijn zonder elkaar aan te raken. Tot dan toe was de wederkerige invloed en regulatie van elkaars zenuwstelsel, hormoonsysteem en metabolisme nog zo belangrijk dat een fysieke scheiding bij beide tot onrust leidde. Bij de baby in direct herkenbare onrust en stressverschijnselen. Bij moeders worden onder culturele invloeden deze onrustverschijnselen vrij eenvoudig onderdrukt of omgeleid en anders geïnterpreteerd.
Weer een maand of drie later is er een tweede ontwaken van het bewustzijn van het kind. Halverwege het tweede halve levensjaar ontdekt een kind dat er niet alleen een wereld vol met entiteiten is buiten de symbiose, maar dat zijn moeder en hij in feite ook twee entiteiten zijn. Dat is iets dat onderzocht en ge-experimenteerd moet worden en tegelijkertijd heel erg eng is. Het is ook niet zomaar iets, je te realiseren dat de helft van je wezen een ander wezen is. Hoe kun je Ik en Jij maken van Wij als je het wij nog niet kunt benoemen? Want er zijn nog geen woorden voor al die begrippen op deze leeftijd. Expansiedrift en ultieme aanhankelijkheid tekenen deze fase, die bekend is ‘’eenkennigheidsfase’’. Een betere naam zou zijn ‘’tweekennigheidsfase’’. Moeders lijf begint rond deze tijd weer te lijken op dat van voor de zwangerschap en het van haar lichaam af bewegen van haar kind komt haar nu goed uit. Maar niet te lang, want dat is nog erg onwennig.
In de volgende fase van negen maanden gaat het hard: kind gaat kruipen, staan en lopen, en leert communiceren met woorden en taal. De expansie gaat verder en de periodes los van moeder worden langer en meer ander eten gaat borstvoeding vervangen. Maar na de expedities zijn moeders schoot en borst nog steeds de veilige haven waar alle nieuwe belevenissen en vaardigheden kunnen worden verwerkt; waar vergeten maaltijden kunnen worden ingehaald. Waar enge dromen in het donker van de nacht inderdaad alleen maar dromen blijken te zijn.
Na die negen maanden komt de derde grote mijlpaal in het ontwaken van het bewustzijn: het kind leert  Ik, Jij en Wij herkennen, onderscheiden en benoemen. Het bewustzijn wordt zelfbewustzijn en hij kan zichzelf Ik noemen. Gelijk daarna komt Ik ben, Ik wil en vooral Ik wil niet. De enormiteit van deze ontdekkingen heeft de veilige haven nodig om bij te komen. Moeder, niet meer de andere helft van het symbiotische Wij, maar nog steeds de ankerplaats, de accu-oplader, de schuilhut. Nog steeds, en nog wel een tijdje langer, samen een beetje Eén.
*)  Symbioot is een mooi woord in een hele verzameling woorden met de stam sym of syn. Al die woorden hebben iets te maken met bij, van, in of met elkaar: synergie, symmetrie, synapse, synchroon, sympathie, synoniem, symbool, synthese, symfonie, symposium.
Eurolac Flits! met label moeder-en-kind-nabijheid. Deze links leiden naar lijsten met bijdragen met deze labels. Klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

Puin

Foto: Tom Hanks als Viktor Navorski, (met Diego Luna als Enrique Cruz (in het rood), Barry Shabaka Henley als Thurman (helemaal links), Zoe Saldana als Dolores Torres  en Chi McBride als Mulroy), kan niet meer verder en niet meer terug door administratieve puinhopen in  The Terminal.
Regelmatig lopen ontmoetingen, in persoon, aan de telefoon of in een virtueel wegrestaurant langs de digitale snelweg, tussen collega-vrijgevestigde lactatiekundigen uit op de verzuchting dat alles wat wij op sommige dagen lijken te doen puinruimen is. Dat gezicht van die dokter in die reclame* van die man die alles achterste voren doet en zegt? Dat gezicht voelen wij onszelf ook wel eens trekken. Zelfs na 20 jaar beroepservaring kunnen moeders en baby’s zich nog steeds presenteren met problemen waarvan je nog nooit eerder hoorde of waarvan je geen idee hebt wat het zou kunnen zijn. Soms komen moeders met problemen naar ons toe, waarvan we door alle toestanden eromheen geen idee meer hebben wat er oorspronkelijk aan de hand was. Bij wie we door de door anderen aangebrachte puinhopen niet meer zien wat het probleem om te beginnen was.

Een deel van de problemen is gemaakt, een deel is opgeblazen en een deel is oorspronkelijk. Die laatste zijn de overduidelijke problemen in de anatomische of hormonale aanleg van moeder of kind. Dat zijn problemen die niet moeilijk te herkennen zijn voor het geoefende oog, maar niet altijd makkelijk op te lossen. Zoals die keer dat mijn hulp op afstand werd ingeroepen voor borstvoeding aan een kindje dat werd geboren met een zodanig vergroeide boven- en onderkaak dat er maar een opening van een centimeter breed en enkele millimeters hoog was. Het enige wat je als lactatiekundige in zo’n geval kan doen, is de moeder leren haar melk af te kolven en te zorgen voor voldoende melkproductie om het kindje per sonde te voeden, in afwachting van een operatie om de kaken te scheiden, als zoiets mogelijk is. Gelukkig komt dat soort dingen maar zelden voor en zijn de meeste problemen iets eenvoudiger op te lossen.
De ''opgeblazen problemen'' is mijn term voor problemen die beginnen met een niet soepel op gang komende borstvoeding door bijvoorbeeld een gecompliceerde baring, een of meer relatief kleine variaties in de aanleg of een combinatie van die soorten oorzaken, en die vervolgens door een verkeerde aanpak steeds grotere vormen aannemen. En wat begint als een beetje stof en een papierpropje, wordt, via een rommeltje, een volgroeide puinhoop. En waar het begin nog met een plumeau en een prullenbak had kunnen worden verholpen, is bij het eind mogelijk niet onverstandig om maar een bio-hazard-pak aan te trekken. Kleine problemen die in de eerste dagen goed aangepakt worden, hoeven niet tot drama’s uit te groeien. Met de nadruk op ‘’goed aangepakt’’. Dat wil zeggen met maatregelen die de natuurkundige wetten van de borstvoeding respecteren en die oorzaken aanpakken  in plaats van symptomen.
Tot slot de problemen die om te beginnen en in de eerste plaats geen problemen waren. De onzinnige, vaak ridicule en ten bate van alles en iedereen, behalve de borstvoeding en de moeder en haar kind, opgestelde regels en voorschriften rondom borstvoeding, zuigelingenvoeding en omgang met baby’s zijn de grootste, meest voorkomende oorzaken van problemen bij borstvoeding. Moeders en kinderen, die elk perfect in staat zijn om te voeden en gevoed te worden, de borst te geven en te nemen, met alle gereedschappen en geïntegreerde gebruiksaanwijzingen uitgerust en afgeleverd, falen door het oerwoud van meestal onzinnige regeltjes, routines en gewoonten. Het resultaat: een puinhoop die door de lactatiekundige mag worden opgeruimd.
En dat, mijn vrienden en andere geïnteresseerden, is een nu en dan uitermate frustrerende taak. Want sommige puinhopen zijn nauwelijks meer op te ruimen, soms valt er geen orde meer te herstellen. Soms wordt onherstelbare schade aangericht door onoordeelkundige informatie, educatie en begeleiding. Ik voer die taak met liefde uit, maar voor de moeders en hun kinderen zou ik willen dat ik het niet hoefde te doen. Dat ik mijn tijd, energie en expertise kon gebruiken voor het werken aan problemen die als probleem begonnen.
*) Interpolis TV spot ‘’Pleh’’

Doem

Foto: Amanda Peet als Kate Curtis probeert haar kinderen in veiligheid te brengen in de doemsdagfilm 2012
Goedemorgen deze mooie morgen. De wereld is er nog, ik ben er nog, u bent er nog, de achterbuurman is er ook nog (die hoor ik met zijn groenbak rommelen). Voor sommigen wellicht toch stiekem een opluchting, ik had stiekem eigenlijk toch niet anders verwacht. Geen doemsdag. Geen grote Boem! Ik heb nog geen aliens gezien hier op het pleintje. Straks ga ik boodschappen doen voor het voor vandaag geplande familiefeest. Gewoon ‘Life as we know it’. Geen veranderingen van betekenis. Was het maar waar geweest, was er maar eens iets structureels veranderd. Wat nu als de grote verandering, die naar men aannam werd voorspeld, nu eens betekende dat de wereld van de mensen een goede wereld was geworden? Want dat is wat sommige als interpretatie van deze Maya aankondiging zien: een nieuw tijdperk. Een tijdperk van een ander mensheidsbewustzijn. Een mensheid die niet ten onder gaat, maar juist een stapje hoger komt.
Dan zou het einde van de Maya kalender geen vrees maar hoop te weeg brengen. Hoop op een mooiere toekomst, waar mensen elkaar behandelen zoals ze zelf behandeld willen worden. Een wereld waar geen idioten met automatische geweren door scholen of zomerkampen rennen of waarin geen onbemande vliegtuigjes burgerdoelen beschieten. Een wereld misschien waar een afgeschermd deel is voor die lui die graag soldaatje spelen en waar ze dat kunnen doen zonder anderen in gevaar te brengen. En een plekje waar luitjes die dat graag doen elkaars religieuze theorieën bediscussiëren of bestrijden zonder daar anderen mee lastig te vallen. Een wereld waar elkaar helpen de norm is en geen reden voor een media-event.
In die wereld zouden kinderen zacht geboren worden en in liefde ontvangen. In die wereld zouden kinderen na hun geboorte dicht bij hun moeder en vader blijven en volop krijgen wat ze nodig hebben, zo veel ze nodig en hebben en wanneer ze dat nodig hebben. In die wereld zouden moeders en vaders worden gekoesterd en geëerd om de taak die zij volbrengen. In die wereld zouden lichaam en geest van elk kind dat werd geboren worden gekoesterd en in liefde en vrijheid tot groei en ontwikkeling gestimuleerd.
In die wereld zouden er geen oplossingen gezocht hoeven worden voor kinderen die huilen of niet gaan slapen, want de kinderen zouden geen reden tot huilen hebben en ze zouden prinsheerlijk slapen in de armen van mensen die hen liefhebben. In die wereld zouden geen Positieve Pedagogische Programma’s nodig zijn, want het gedrag van die in liefde opgroeiende kinderen zou niet te hoeven worden gemodificeerd. In die wereld zou geen liefdadigheid en ontwikkelingshulp nodig zijn, want mensen zouden al vanzelf delen wat ze hebben.
Als het nu toch eens zo’n doemsdag was geweest gisteren. Ach, ik ga die boodschappen maar doen en wat ik heb vanmiddag en vanavond in liefde delen met mijn familie. Dan heb ik toch al een klein stukje van die wereld om me heen.

Doel en middel

Foto: John Lennon en Yoko Ono tijdens een Bed-in voor vrede ten tijde van de Vietnam oorlog. Aanbevolen muziek hierbij: Imagine van John Lennon
Gisteren trok dit blog drie keer zoveel bezoekers als op een gemiddelde dag. Daar keek ik toch wel van op. Ik klaag niet hoor, want ik vind het fijn om zoveel virtueel bezoek te krijgen. Het werkt als een goed middel om mijn doel te bereiken. Mijn doel met mijn blog is namelijk om zoveel mogelijk mensen te bereiken met informatie en ideeën over borstvoeding, zuigelingenvoeding, zorg voor en opvoeding van het jonge kind. Mijn nevendoel is mensen aan het denken te zetten. Zelfstandig denken, logisch denken, imaginatief denken, buiten de gebaande paden gaan. En als ik dan zomaar een keer drieduizend mensen op een dag bereik in plaats van duizend, is dat toch heel aardig. Omdat ik het schrijven ook nog een plezierige bezigheid vind, is het schrijven van deze stukjes een aangenaam en blijkbaar doeltreffend middel om mijn doel te bereiken. Als maar tien procent van die bezoekers ook daadwerkelijk gaat nadenken, dan heb ik wellicht indirect mijn steentje bijgedragen aan een betere wereld met meer gezonde overlevingskansen voor kinderen. Stel je dat eens voor.
De inspiratie voor mijn verhaaltje van vandaag komt uit twee uitspraken uit de discussies die volgden op Serieus! van gisteren. ‘’Het doel heiligt de middelen’’ en ‘’ Lachen met jou hoor. Drie " SIMPELE DINGEN". En dat is serieus?’’. En laat ik nu werkelijk bloedserieus geweest zijn gisteren over de middelen die ik als gepast zie om het doel 'inperken van kindersterfte' te bereiken. Het uitbannen van oorlog en de wapenwedloop en de wapenindustrie* zou een ongelooflijke impact hebben op de wereld en de levensvatbaarheid van nieuwe mensjes. En het is heel erg simpel, in feite. Het is alleen zo dat de mensen die het moeten doen kicken op macht en geld. En met niets ben je zo verzekerd van macht en geld als met wapens en oorlog. Dus hoewel het idee simpel is, is de uitvoering ervan dat niet. Niet omdat het zo moeilijk is, maar omdat de wil ertoe ontbreekt bij degenen die het doen moeten.
Het tweede simpele ideetje was goed en toegankelijk en onafhankelijk onderwijs voor alle jongens en meisjes op de wereld. Ook dat is simpel en, mits die wapens de wereld uitgaan, ook heel erg betaalbaar. Onderwijs kost namelijk maar eens schijntje vergeleken bij oorlog (Quinn, 2008). En natuurlijk moeten kinderen eerst overleven om onderwijs te kunnen genieten, maar als kinderen nu goed onderwijs krijgen, zullen hun kinderen veel betere overlevingskansen hebben. Lange termijn denken, heet dat. Structurele oplossingen bieden, heet dat. Maar ook hier loopt het stuk op degenen die het moeten doen. Want de machtigen hebben er baat bij de mensen dom te houden. De economisch machtigen en de religieus machtigen. Zodra namelijk mensen kennis vergaren en zelfstandig leren denken, accepteren ze het niet meer om onderdrukt te worden en honger te lijden.
Zolang de wereld wordt geregeerd door uitbuiting en angst zal er honger zijn. Zo lang zullen wij het moeten doen met onzinnige acties en liefdadigheid die tijdelijk verbetering geven, een maaltijd hier, een vaccinatie daar. Natuurlijk is elk gewonnen leven er één. Geen kind hoort dood te gaan als dat voorkomen had kunnen worden. Maar heiligt dat doel alle middelen? Mag je ongegeneerd verkeerde boodschappen uitdragen als je daarmee nu een paar duizend kinderen kunt redden van de dood? Als je weet dat die verkeerde boodschappen meehelpen aan het in stand houden van de onderdrukking, de onwetendheid en de slechte levensomstandigheden van massa’s andere kinderen, de zojuist geredden inbegrepen?
Het derde simpele ding ‘’borstvoeding voor alle kinderen’’. Dat is die waarvoor ik de beschuldiging kreeg toegeworpen dat ik wel een orthodox religieuze fanaticus lijk. Door dezelfde persoon die vindt dat het doel de middelen heiligt. Het is op het moment dat ik zoiets lees altijd maar goed dat ik stevig op mijn stoel zit en dat ik strak elastiek in mijn broek heb, al moet ik dan wel even zoeken naar mijn ver omlaag gevallen onderkaak. Als ik al ergens fanatiek in ben is het wel over het niet zijn van orthodox en al helemaal niet religieus. (Terzijde: de reden dat dit stukje wat later is dan anders, is dat ik net tussendoor een telefonische follow-up had met een moeder die ik dringend, zeer dringend, heb aangeraden haar fanatieke pogingen, om uitsluitend borstvoeding te geven aan haar te kleine kindje van 10 dagen, op te geven.)
Het doel heiligt niet alle middelen. Een goed doel kan een slecht middel nooit goed maken. Voor grootgeldverdieners (multinationals in de voedsel- en medicijnenindustrie) heilig het doel (groot geld verdienen) alle middelen, inclusief leugens en bedrog, dood en verderf verpakt in mooie praatjes en ogenschijnlijke goedertierenheid.
PS: Wellicht had u van mij vandaag een stukje over het einde der tijden verwacht, het is immers vandaag die lang verwachte en door sommigen gevreesde 21-12-12. Nu, als de wereld er morgen nog blijkt te zijn, kunt u dat stukje dan verwachten onder titel Doem. Vandaag, op de 30ste verjaardag van mijn tweede kind, geen doemdagverhalen.

*) Hiermee bedoel ik niet messen, speren, pijl-en-bogen, die, hoewel elk op zich uitermate dodelijk kan zijn, niet in de buurt komen van automatische vuurwapens, bommen en groter vernietigingsgereedschap.
Quinn J: The Economic Cost of the Military Industrial Complex, Seeking Alpha^a, August 13, 2008

Serieus?

Foto: De fopspeen mascotte van Serious Request 2012 en het actiehuis voor sr12 van TexelFM

Hoewel ik geen fan ben van grote inzamel acties en andere vormen van sociale blackmail, kan ik me voorstellen dat mensen behoefte hebben aan meer show om hun goedgeefsheid te omringen. Voor de organisaties is het ook leuke reclame, de kijk- en luistercijfers halen recordhoogten waar Mies Bouwman met de allereerste TV actie voor Het Dorp alleen maar van kon dromen. Hoe zieliger het doel, hoe beter de respons. Ging het vorig jaar om de moeders, dit jaar zijn het de kinderen. Red kinderlevens. Ik vind het een geweldig streven, kinderlevens redden. Ik heb daar ook zo wat ideeën over. Ik wil niet arrogant lijken en doen alsof alleen mijn ideetjes goed zijn, dus ik vind het prima dat dit initiatief wordt genomen en ik wil er de wat bitter-zure bijsmaak zelfs wel voor doorslikken. Maar wat een gigantische missers begaat de organisatie met de opzet van het geheel. De eerste en grootste misser is de keuze van de mascotte. Een speen. Een rode fopspeen. Een volgekliederde rode fopspeen. Het gaat over baby’s en dus is de eerste en enige associatie die opkomt een fopspeen. Man, man, mán. Wérkelijk? Serieus? Zoals iemand op Facebook opmerkte: ‘’Soms sta ik gewoon te springen van de domheid van mensen!!!!’’

Dom, dom, dom, die organisatoren van dit goed bedoeld evenement. Want behalve die fopspeen mascotte is er de breed uitgemeten sponsoring door een grote melkproductenfabrikant en de gigantische fles bovenop het actiehuis van de omroep TexelFM*. Flessen, fopspenen en vooral koemelkgebaseerde kunstvoeding zijn de grootste veroorzakers van kindersterfte wereldwijd. Door het uitbannen van de fles (en de meestal uit koemelk gebaseerde kunstvoeding bestaande inhoud) zou je zonder exhibitionistische DJ acties zomaar een anderhalf miljoen kinderlevens per jaar kunnen sparen. Hoppa, zonder fancy hongerstaking met gezonde sapjes, zonder duurbetaalde verzoekplaatjes en zonder petflessen inzamelacties door kinderen, zomaar 1.500.000 kinderleventjes bespaard. Met name in de Derde Wereld, waar deze actie ook grotendeels op is gericht, maar toch ook enkele tientallen tot honderdtallen per jaar in de meer welvarende en schone werelddelen.

Kunstvoeding redt over het algemeen geen kinderlevens. Het is helaas in sommige omstandigheden een noodzakelijk kwaad met grote risico’s voor de gezondheid van het kind en in meer penibele levensomstandigheden voor het overleven van het hele gezin. Want als na de actie de hulpverleners en reclamemakende fabrikanten weer weg zijn, is de kunstvoeding bijna op, nieuwe niet te betalen en nauwelijks hygiënisch en veilig toe te bereiden en de eigen melk van de moeders opgedroogd.

In de discussie die ontstond op Facebook bij de hierboven geplaatste foto uit Texel kwamen natuurlijk de opmerkingen over kinderen die vast en zeker dood gegaan zouden zijn als er geen kunstvoeding was geweest. Ik waagde dat te ontzenuwen. Waarop ik uiteraard direct werd uitgemaakt voor dom (jawel, middels de aan het eind van de eerste alinea aangehaalde uitroep) en oogklepdragend. Ach, ja, wie zelf al oogklepdragend zijn kop in het zand steekt en daar een partij gaat tunnelkijken, verdenkt daar een ander ook makkelijk van. De al decennia lang uitgevoerde brainwash tactieken van de kunstvoedingindustrie hebben hun tentakels al zo diep in het collectieve bewustzijn ingegraven, dat de slachtoffers denken dat het hun eigen slimme denken is dat daar in die kop onder het zand bezig is.

Dan toch maar die ideetjes van mij over het terugdringen van de kindersterfte wereldwijd. Drie simpele dingen: stop de wapen- en oorlogsindustrie, zorg voor goed, ongecensureerd en breed toegankelijk onderwijs voor alle jongens en meisjes op de hele wereld en zorg ervoor dat alle kinderen die hun leven beginnen dicht bij hun moeder zijn en borstvoeding krijgen. De laatste is het eenvoudigst, de middelste is het meest duurzaam en de eerste levert het meeste geld en veiligheid op om de andere twee uit te kunnen voeren. Tot de eerste werkelijkheid kan worden zullen we nu en dan acties van gekke DJ’s nodig hebben. Maar mag het dan alsjeblieft een volgende keer zonder flessen, spenen en kunstvoedingfabrikanten? Zodat we het serieus kunnen nemen.

*) PS: Na uitleg door bezorgde Texelaren is de fles inmiddels van het dak verwijderd! Goed zo TexelFM!

PDF van de foto en bijbehorende discussie op Facebook

WHO Director-General Dr Margaret Chan: Breastfeeding: a vital emergency response. Are you ready?, 2009

Breastfeeding key to saving children’s lives in: Notes for the media, WHO, Geneve, 2010
Eurolac Flits! met label fopspeen, flesvoeding, kunstvoeding, reclame. Deze links leiden naar lijsten met bijdragen met deze labels. Klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

Luchtje

Foto: Ashley Greene als Alice Cullen en Kristen Stewart als Bella Swan bespreken luchtjes in The Twilight Saga: New Moon
Soms heb je van die dingen, daar zit een luchtje aan. Op het eerste gezicht kan het goed lijken, maar bij nadere beschouwing, of liever gezegd: bij nadere besnuffeling, riekt het. Noem mij een misantroop, maar ik vind het hele Serious Request gebeuren dit jaar steeds meer een luchtje krijgen. Begrijp me niet verkeerd: ik ben helemaal voor het voorkomen dat kinderen onnodig dood gaan. En ik vind ook dat er meer mensen zouden mogen zijn die zich daarvoor inzetten. Maar ik denk ook dat het eerlijker is om gewoon geld te geven omdat je dat wilt en niet omdat er allerlei acties voor worden ondernomen. Waarom niet gewoon geld geven aan hulporganisaties die zich toch al inzetten voor de bescherming van kinderen wereldwijd? Waarom moeten daarvoor eerst een stel kerels exhibitionistisch in een soort hongerstaking gaan? En ten tweede is het een ongekend werkzame manier voor allerlei leveranciers om reclame te maken en te werken aan het oppoetsen van het imago. Een zuivelfabrikant? Werkelijk? Tuinen we daar in, dat dat gaat helpen om kinderen gezond te laten overleven in de Afrikaanse bush? Daar zit toch echt een luchtje aan hoor. Een heel zuur melkluchtje.

Ik geef al jaren structureel aan bepaalde goede doelen. Ik ga niet zeggen welke en hoeveel ze van me krijgen. En ik ga ook niet meer geven als u meer bij mij koopt. En verder houd ik me liever gewoon bij mijn eigen vak. Daar kan ook best wel eens een luchtje aanzitten. Maar dan letterlijk. Had ik het enkele dagen terug over de kleuren van moedermelk, nu wil ik het eens hebben over de geur van melk en van melk die al eens binnen is geweest. Want wat die baby in- en uitgaat, man-man, dáár kan een luchtje aan zitten.

Moedermelk heeft een heel eigen specifieke geur. De geur van moedermelk, van colostrum meer precies, en de geur van de uitscheiding van de kliertjes van Montgomery (die pukkeltjes op de tepelhof) en de geur van vruchtwater hebben dezelfde componenten en dezelfde feromonen. Het reukvermogen is waarschijnlijk bij het pasgeboren kind het best ontwikkelde zintuig, samen met de tastzin, en het kind herkent de geur van zijn moeder en haar melk als horend bij die van het vruchtwater. Door telkens aan zijn handjes te ruiken en proeven (geur en smaak vullen elkaar aan) en dan met zijn neus de omgeving te scannen, volgt hij als een speurhond het spoor naar de borst en de tepel. Naar voedsel, bescherming, warmte en veiligheid. Naar huis.

De geur van elke moeder, haar vruchtwater en haar melk, is anders en een kind van nog geen dag oud kan de geuren van zijn eigen moeder al onderscheiden van die van andere moeders. De baby zelf heeft ook een heel specifieke geur en moeders herkennen die geur ook te midden van andere geurtjes. Daarvoor is het wel nodig dat zij er goed kennis mee hebben kunnen maken. Kindjes worden dus liever voorlopig nog niet gewassen en schoongepoetst als ze geboren zijn, want dan valt er weinig meer te ruiken. Het ruiken van haar kind, vooral zijn hoofdje, ondersteunt het spel van hormonen, reflexen en instincten bij een pasgeboren moeder. Wanneer moeders en baby’s intensief met elkaar hebben kunnen kennismaken en zich elkaars geur eigen gemaakt, is het onwaarschijnlijk dat kinderen ongemerkt bij een verkeerde moeder kunnen worden gelegd. (Natuurlijk zou dat geen overweging hoeven zijn, wanneer kinderen nooit buiten moeders arm-reikwijdte en blikveld worden gebracht.)

Melk neemt makkelijk luchtjes aan, dat weet iedereen die wel eens een niet afgesloten pak of kan melk in de koelkast heeft laten staan. Ook de geurstoffen, natuurlijk of kunstmatig, die een moeder met haar eten en drinken binnenkrijgt, komen heel makkelijk in haar melk. Dat hoeft helemaal gen probleem te zijn, maar kinderen merken dat verschil wel. Onderzoek heeft aangetoond, dat heel kleine baby’s al een voorkeur hebben voor melk met een knoflook geur. Andere geurtjes worden dan weer minder gewaardeerd, zoals bijvoorbeeld biergist. Nou kan ik me daar wel wat bij voorstellen, want dat ruikt, tja, alsof er een luchtje aan zit.

Moedermelk die al in de baby is geweest kan er langs twee kanten weer uitkomen. Over het algemeen ruikt het dan nog steeds niet erg onaangenaam. Uitgespuugde moedermelk ruikt weliswaar zurig, maar eerder fris-zuur dan vies-zuur. De melksuikers worden na het drinken omgezet in melkzuur. De eiwitten in moedermelk zijn voornamelijk wei-eiwtten en die worden bij het verteren ook wat zurig (caseine wordt eerder bitter-achtig). Die zuren zorgen ervoor dat uitgespuugde, halfverteerde moedermelk eerder wat yoghurt- of karnemelk-achtig ruikt dan de meer bedorven lucht die we meestal met overgeven associëren.

Melk die de maag langs de meer voor de hand liggende route verlaat en die na verdere vertering in de darmen langs de andere kant het lichaam verlaat heeft zo zijn eigen specifieke luchtje. Ook hier geldt weer dat de melkzuurbacteriën en andere darmflora-bewoners zorgen voor een fermentatie die geen onaangename feces geur veroorzaken. Dit geldt alleen als die darmflora mensenmelk te verteren krijgt. Melk van andere dieren of uit de fabriek geeft een heel andere luiervulling en die ruikt wel degelijk onaangenaam. Al is het niet waar de keuze voor de ene of de andere voeding mee zal staan of vallen, het is toch mooi meegenomen dat borstvoeding geven je een half jaar stinkende luiers verschonen bespaart.

Zeer sterke geurstoffen kunnen niet alleen de uitscheidingen van de moeder parfumeren, maar soms zelfs die van de baby, waardoor moeder drie keer plezier kan hebben van één portie asperges. Soms kan de inhoud van de luier ook uitermate onaangename luchtjes verspreiden als er alleen gewone moedermelk is gedronken. Een overdaad aan suikers in de melk bij een relatief kleine hoeveelheid vet (suiker-vet onbalans) kan voor sterke gisting in de darm zorgen. De darminhoud gaat borrelen en schuimen en krijgt een aparte kleur en geur. De ontlasting wordt groen, soms een soort gifgroen, en gaat scherp-zuur stinken. Van dat scherpe zuur dat je krijgt in een pot of fles zoete vloeistof die goed dicht was en is gaan gisten. Die walm die eruit vliegt als je het opendoet en die je bijna knock-out slaat. Dat dus.

Eurolac Flits! met label geur, suiker, smaak, schuim . Deze links leiden naar lijsten met bijdragen met deze labels. Klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.
Mennella A, Beauchamp GK: Maternal Diet Alters the Sensory Qualities of Human Milk and the Nursling's Behavior. Pediatrics 1991; 88:4 737-744

Geweld

Foto: Imelda Staunton als Dolores Umbridge in Harry Potter and the Order of the Phoenix: geweld verpakt in rose en verstopt tussen snoezepoesjes

De laatste dagen kreeg ik veel artikelen en boeken onder ogen over het belang van empatisch, sensitief en responsief ouderschap met name voor het heel erg jonge kind. De hernieuwde nadruk op het belang hiervan werd ingegeven door de treurige gebeurtenissen waarbij jonge mensen totaal door het lint gingen en, alleen of samen met anderen, andere mensen dood maakten. Een Nederlandse politicus gaf direct de schuld van alle vormen van geweld door jongeren aan een zekere groep allochtonen in Nederland. En de gebeurtenissen in Amerika zwengelen de daar immer klaarliggende wapendiscussie aan en de roep om meer gewapende bescherming van scholen. Enkelen zien slechts verder dan de waan en de afgrijselijkheid van de dag en proberen een oorzaak te duiden, liever dan alleen een aanleiding. Enkelen, die zich werkelijk in de werking van de menselijke geest hebben verdiept, wijzen naar meer dan alleen de etnische herkomst, de algemene agressie in de maatschappij of het tomeloze uitbreiden van privé wapenbezit. Zij zien het zaad voor de wrange oogst aan gewelddadigheid al in de wieg liggen of zelfs al in de moederschoot.

Al sinds de laatste decennia van de vorige eeuw weten deskundigen dat de ervaringen in de vroegste levensfase en zelfs al voor de geboorte grote invloed hebben op de ontwikkeling van het karakter. In de jaren ’50 legde Erik Erikson de basis voor de moderne opvoedkunde en hij stelde al vast dat de eerste levensjaren bepalend zijn voor het basisvertrouwen dat een mens de rest van zijn leven nodig heeft om normaal sociaal te kunnen functioneren. Latere onderzoekers stelden hypothesen op en onderzochten hoe dan dat vertrouwen als levenshouding tot stand komt. Anderen benaderden het van de andere kant en ontdekten hoe het ondergaan van of zelfs getuige zijn van geweld de hersenontwikkeling onherstelbaar aantast. Behalve aanvallend geweld heeft ook emotionele, psychische verwaarlozing dit effect. Het ervaren van een onveilige omgeving, door het ondergaan van of getuige zijn van geweld of door ernstige verwaarlozing, veroorzaakt stress, compleet met verhoogde hartslag, verhoogde bloeddruk, en het aanspreken van het meest primitieve deel van de hersenen waarin de overlevingsinstincten worden aangestuurd. Langere tijd of herhaald hieraan blootstaan of het niet kunnen verwerken van een eenmalige ernstige blootstelling etsen deze reacties in de hersenen en veroorzaken een blijvende staat van stress. Dit verhindert een goede en positieve ontwikkeling van het modernere deel van de hersenen waar mee we denken, creatief zijn en onze meer positieve menselijke kanten ontwikkelen.

Gisteren volgde ik een korte Twitterdiscussie over ‘’kinderen voorbereiden op het harde leven’’. Kinderen moeten leren tegen hun verlies te kunnen en grappen maken zou daar bij horen. Een ander was het daarmee niet eens en stelde dat waar alles op neer komt liefde is. Ik sluit me aan bij de laatste. Als kind leerde ik al via mijn opvoeding door een uiterst pacifistische vader dat geweld nooit een oplossing is. Geweld kweekt geweld. Dat is de simpelste en meest basale wet. En dat begint al met de manier waarop kinderen worden geboren. De doorsnee Westerse bevalling is gewelddadig*. Hoe meer gemedicaliseerd, hoe gewelddadiger. Gewelddadig en respectloos, respectloos naar de moeder, naar het kind, naar de mens.
Al worden kinderen over het algemeen na de geboorte niet meer aan de voeten omhoog gehouden en op de billen geslagen, ze worden nog steeds heel vaak niet met rust gelaten op de buik en aan de borst van hun moeder, de navelstreng wordt zo snel mogelijk doorgesneden en er moet worden gevoeld, gepord, geprikt, en gewogen. Gewassen, afgeveegd en aangekleed.
Na een korte kennismaking en minimaal huidcontact worden kinderen in bedjes neergelegd. Plat op de rug en alleen. Hun pogingen tot communicatie worden niet opgemerkt, verkeerd geïnterpreteerd of genegeerd. Voor veel kindjes is dit de eerste keer dat ze in de afsluitmodus gaan en net doen of ze er niet mee zijn. De afsluitmodus is de derde van de reacties op gevaar; het is het bevriezen dat komt als de opties vechten en vluchten niet mogelijk zijn (fight, flight, freeze of vluchten, vechten, (be)vriezen).

Het is de eerste ervaring met stress. En hoe zacht een baby’tje ook wordt behandeld, hoe veilig zijn wiegje ook mag zijn, het is een daad van geweld. Geweld in de zin dat het kind in een situatie wordt gebracht die in zijn beleving gevaarlijk is. Evolutionair gezien is een pasgeboren kind dat alleen is, zonder lijfelijk contact met aan ander mens, in direct levensgevaar. Dat zit diepgeworteld in zijn overlevingsbrein. Wanneer zijn eerste ervaring na de geboorte er een is van gevaar, is zijn eerste inprenting de boodschap dat de wereld een gevaarlijke plaats is. Elke volgende periode van alleen zijn, van uitblijven van reactie op zijn communicatiepogingen, slijpt dat een beetje dieper in. ‘’De wereld is gevaarlijk, ik kan er niet op vertrouwen dat het goed komt.’’

Kwetsbaar aan de ene kant, zijn kinderen aan de andere kant ook robuust en flexibel. Borstvoeding geven en veel liefde en koestering tussen de perioden van alleen zijn door zullen voor de meeste kinderen de negatieve effecten van het alleen zijn grotendeels compenseren. Maar de druk op de ouders om niet te veel te koesteren en vast te houden, om kindjes alleen te slapen te leggen, zichzelf te laten troosten en het voor een deel gewoon zelf maar uit te zoeken is groot. Voor een deel is die druk zelfs van overheidswege opgelegd door campagnes tegen samen slapen en het bijna wettelijke verbod op slapen in een andere houding dan plat op de rug. Triple P gaat de schade die dat doet echt niet oplossen.

*) Ik erken dat er ook goede geboortebegeleiders zijn, die met name bij thuisbevallingen de vrouw, het kind en het proces respecteren, die de eretitel vroedvrouw <ook als ze een man zijn> met eer dragen, maar in de Westerse maatschappij zijn zij in de minderheid en in veel landen met een lampje te zoeken.
Karr-Morse R,  Wiley MS: GHOSTS FROM THE NURSERY: Tracing the Roots of Violence. Atlantic Monthly Press, 1998.
Karr-Morse R, Wiley MS: Scared Sick; How Childhood Fear Endangers Our Health As Adults.  The Perseus Books Group, 2012
Dr. Nils Bergman on the Social & Emotional Intelligence of Infants op YouTube

Focus

Foto: De band Focus van Thijs van Leer in een vroege jaren ’70 samenstelling. Ondanks de naam was de band erg ongefocust, zowel wat betreft de samenstelling als de muzikale achtergrond. Hun ongefocuste muziek op de achtergrond tijdens het schrijven van dit stukje maakt het mij moeilijk me te focussen.
Vorige week was ik op een dag helemaal van slag door een vervelend telefoontje. Mijn bloeddruk had vrolijk meegedaan met de hype was samen met de adrenaline en cortisol aan het feesten gegaan. Waar het met een dwarrelende geest als de mijne toch al moeilijk kan zijn om me op een opgegeven of opgelegde taak te focussen, werkt dat met feestende stresshormonen al helemaal niet. Die stresshormonen zijn er namelijk op gericht om mijn focus naar het gevaar te verleggen en daar iets mee te doen. Ertegen te vechten of ervoor te vluchten. Dat zou goed reactiegedrag geweest zijn als het gevaar gewoon een degelijke sabeltandtijger was geweest of een knorrige beer die net uit zijn winterslaap kwam. De evolutie van ons vlucht- of vechtsysteem heeft nog geen adequate reactie op zoetgevooisde en scherpgebekte telemarketeers gevonden en al helemaal niet tegen telemarketeers die terugkomen en doen alsof het je eigen schuld is dat je ze de vorige keer hebt binnengelaten.
Daar zat ik dan: focus weg, inspiratie weg, deadlines die valsgrijnzend de stresshormonendans aanschouwden. Mijn redding was het luchten van mijn hart via Twitter en Facebook, waarna focus en inspiratie terugkwamen, de stresshormonen de restanten van het feestje opruimden en ik alsnog een heel redelijk leesbaar verhaaltje afleverde en inspiratie overhield voor nog een paar, waaronder het onderhavige. Stress heeft een uitweg nodig, anders zal het zich uiteindelijk tegen je keren en jezelf verslaan in plaats van het gevaar waarvoor het om te beginnen werd opgetrommeld.
Een moeder en haar pasgeboren baby hebben ook focus nodig om de hun toebedeelde taak goed te  kunnen uitvoeren. Al hun systemen zijn op elkaar gericht. Invloeden van buitenaf kunnen die focus verstoren. Een vrouw, die net moeder is geworden en die borstvoeding geeft, heeft een sterke focus op gevaar en reageert agressiever dan andere vrouwen. Zij is gefocust op verdediging van haar kind. Dat is een goed ding natuurlijk, want in een omgeving met sabeltandtijgers en knorrige beren ben je als moeder je kind zomaar kwijt als je niet oplet. In een omgeving zonder direct fysiek gevaar kan het lastiger zijn en de focus weghalen van het kennismaken met haar kind en het leren borstvoeden
De grootste bedreiging van het goed op gang komen van de hechting tussen moeder en kind en van de borstvoeding is misschien wel afleiding. Het begint al met een bevalling die bijna van minuut tot minuut te volgen is via de sociale media. De telefoon ligt al in de hand terwijl de nageboorte nog moet komen en het eerste bezoek kan nauwelijks wachten tot moeder gerepareerd presentabel gemaakt is. Regulatie van aantallen bezoekers en duur van het bezoek is zóóó twintigste-eeuws en de minutieuze verslaglegging per sociale media gaat tijdens de baring en erna onverminderd voort. Natuurlijk ben ik nu wel een beetje gechargeerd bezig, maar helemaal onrealistisch is dit beeld niet. Van werkelijk innerlijke focus, menselijke aandacht voor elkaar en voor het verse kind is vaak niet echt sprake.
Het verlies van focus is een belangrijke factor bij het onnodig moeilijk zijn van moederschap en borstvoeding. Ik wil moeders soms wel toeroepen: ‘’Kijk nou eens echt naar je kind in plaats van over hem te twitteren!’’. Want hoe leuk ik het ook vind om te lezen over kindjes, kinderen hebben aandacht nodig, ze bestaan niet voor mijn vermaak. Moeder zelf heeft haar aandacht nodig. Borstvoeding geven heeft aandacht nodig. Een nieuwe relatie aangaan heeft aandacht nodig. Gefocuste aandacht. Het karakter van een kind, zijn geestelijke gezondheid en zijn toekomstige gedrag worden voor een heel belangrijk deel, volgens sommige deskundigen het allerbelangrijkste deel, gevormd in de maanden voor zijn geboorte en de eerste paar jaar na zijn geboorte. De manier waarop in die tijd met hem wordt omgegaan, de aandacht en het soort aandacht die hij dan krijgt en de respons die hij krijgt op wie hij is en wat hij doet vormen zijn hersenen, leggen de verbindingen in zijn hersenen die zijn gedrag zullen bepalen. In het kader van de meest recente uitingen van ongewenst gedrag is het toch goed eens de gefocuste aandacht op dit soort zaken te richten.
Eurolac Flits! met label verdediging, afleiding, aandacht, responsief ouderschap. Deze links leiden naar lijsten met bijdragen met deze labels. Klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.
Vanderveen M: Zero Separation! PanthaReiBlog 5-12-2012 Online
Vanderveen M: Vrede op aarde. PanthaReiBlog 12-12-2012 Online